De Britse politici ondervinden eens te meer hoe krachtig het concrete detail is. De Britten wisten al lang dat hun parlementsleden een redelijk loon en een krachtige kostenvergoeding kregen. Zo’n kostenvergoeding is vrij logisch. Als je in Aberdeen woont en je moet de helft van de tijd in Londen zijn, dan kun je uiteraard telkens een kleine hotelkamer huren aan de rand van de stad. Maar zo’n oplossing is duur, weinig sociaal, ineffectief en uitputtend. Je hebt veel beter een eigen vaste stek in de buurt van het parlement. En dat is duur, dat weten de Britten ook. Maar als de details bekend worden, steigeren ze: geld om mollen te vangen, lampen te vervangen, hondenvoer te kopen en tapijtjes te leggen. Je kon blijkbaar ‘binnen de regels’ de meest vreemde dingen laten betalen. Al dan niet per vergissing. En die enkele miljoenen ponden vreemde uitgaven zetten een volledige natie in beweging. Een natie die veel minder wakker ligt van grootschalige incompetentie of wanbestuur.
“En dat allemaal met het geld van de belastingbetaler!” Net zoals ‘koopkrachtverlies’ veel erger is dan inflatie, is betalen met ‘mijn geld’ pas echt wraakroepend. Dit soort geld is enkele jaren geleden uitgevonden in de Verenigde Staten. Vroeger heette dat ‘met belastinggeld’, dat wilde zeggen met geld waar de overheid recht op had en waar de overheid zelf over besliste. Bijvoorbeeld om het te besteden aan onderwijs, aan het gerechtelijke apparaat, aan de werking van het parlement, aan openbare werken. Maar nu is dat plots ‘met mijn geld’. Een absurd idee overigens. Philips betaalt zijn directeurs blijkbaar niet met ‘mijn geld’, ook al heb ik net een Philips-tv-toestel gekocht. Philips betaalt met zijn eigen geld.
Een tapijtje van 7000 euro spreekt tot de verbeelding; 0,6 procent van het bnp niet. ‘Mijn geld’, ‘het geld van de belastingbetaler’ klinkt veel dramatischer dan ‘overheidsgeld’. Het abstracte laat ons vrij onverschillig. Eén dode is een groot verdriet, tien doden zijn een ramp, 1 miljoen doden zijn een statistiek. Rationele mensen ergeren zich natuurlijk blauw aan het feit dat de groenen dat eindelijk, na al die jaren, ook hebben ingezien. Abstracte statistieken zeggen niets, maar het verdwijnen van de poolbeer, dat is pas een ramp. Zeker als je dat beertje nog een naam kan geven.
Als u in het kamp van de sceptici zit, dan helpen uw statistieken u ook al niet veel. U zegt dan gewoon ‘de sabeltijger, die is er toch al lang niet meer’. Is de wereld nu echt zoveel slechter of monotoner zonder de sabeltijger? De dingen moeten een gezicht kunnen krijgen. Indien ik 75 euro steel van mijn buurman, zal iedereen mij wel als een dief beschouwen. Maar als ik een valse aangifte doe bij een verzekeringsmaatschappij en deze oplicht voor 75 euro, dan ben ik ‘slim’. Want die verzekeringsmaatschappij is anoniem, abstract, afstandelijk. Ze is dus AAA. En triple A werkt niet als je moet overtuigen of beïnvloeden. En soms zelfs niet bij de ratings in de financiële sector.
Kijk even naar missieverklaringen. 90 procent triple A. Waarom? Zoek de verklaring niet ver. Een comité vol belangrijke mensen heeft die missieverklaring samengesteld. Men mocht uiteraard niets of niemand vergeten. De klanten niet, de medewerkers niet, de aandeelhouders niet, het milieu niet, de toekomst niet en de stichter niet. Als dat er allemaal instaat, is het einddocument pas echt triple A: perfect abstract, anoniem, afstandelijk.
Het is daarom natuurlijk dat een goed gekozen voorbeeld, een enkel leuk verhaal, de sterkste abstracte bouwwerken onderuit kan halen. Politici weten dat maar al te goed. Visa-kaarten die gebruikt worden voor een volkomen te verantwoorden smoking nekken politieke carrières. Abstracte structuren via vennootschappen spreken niet tot de verbeelding. Zo’n smoking kost misschien 300 euro. Via de juiste juridische structuren hanteren we sommen met vele nullen. Maar iedereen moet zijn smoking, zijn zomerschoenen en zijn mollenklemmen zelf betalen. Als een politicus avondkledij betaalt met ‘mijn geld’, dan steiger ik. Ondertussen nemen andere politici (geen) structurele maatregelen die miljarden euro’s kosten. Die sommen raken de kiezer niet, maar bij een Delvaux-handtas, een mollenklem of een smoking (met gepast strikje?) spitst iedereen de oren.
Bedrijfsleiders die in het oog van de storm zitten, moeten dat goed beseffen. Marc Coucke besefte dat zeer goed toen hij besliste niet meer met zijn Bentley te rijden en de CEO’s van de automobielsector beseften dat niet toen ze met hun privéjet naar Washington vlogen. Hou de dingen abstract, dan krijg je alleen intellectuele pottenkijkers. En die hébben dan wel gelijk, maar die krijgen geen gelijk. Daarvoor heb je Delvaux-handtassen, etentjes bij Comme Chez Soi of Hugo Boss-maatpakken nodig. Die dingen maken soms echt indruk. Maar wee als ze zich tegen jou keren. Vraag dat maar aan de Britse parlementairen. (T)
DE AUTEUR IS HOOFDDOCENT AAN DE UNIVERSITEIT GENT EN PARTNER VAN DE VLERICK LEUVEN GENT MANAGEMENT SCHOOL.
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier