Water wordt het meest schaarse goed in de 21e eeuw. De klimaatverandering bedreigt ook het Belgische grondwaterpeil, meldt Trends deze week.
Overstromingen in Pakistan, droogte in Afrika. Terwijl iedereen de mond vol heeft van de toenemende energieschaarste, stevent de wereld in stilte af op een watercrisis van formaat. Het driejaarlijkse wereldwaterrapport van Unesco windt er amper doekjes om. Tegen 2030 woont 47 procent van de wereldbevolking in gebieden met een hoge waterstress: schaarste en andere problemen. Tussen de 24 en 700 miljoen mensen zullen daardoor migreren.
Ondanks de onmetelijkheid van de zeeën is er eigenlijk niet zo heel veel bruikbaar water op onze planeet. 97 procent is zout water. Van de overblijvende 3 procent zit driekwart vast opgeslagen in ijs. Het meer bruikbare stuk bestaat voor 14 procent uit diep grondwater, voor 11 procent uit ondiep grondwater en amper 0,33 procent bevindt zich in rivieren en oppervlaktewater.
Wereldwijd gaat twee derde van het beschikbare zoet water naar landbouw. Nog eens een vijfde wordt gebruikt in industriële processen. Nu al hebben naar schatting 900 miljoen mensen een gebrek aan zuiver drinkwater en sterven daardoor jaarlijks 20.000 tot 30.000 mensen.
De Nederlandse professor Arjen Hoekstra ontwikkelde het concept van de water footprint. Hoeveel water verbruiken we direct en indirect? Dat levert opvallende cijfers op. Want gemiddeld verbruikt een Vlaming ongeveer 110 liter leidingwater per dag, maar onrechtstreeks is dat enorm veel meer. Om één T-shirt te maken, is in de totale productieketen tussen 400 en 2000 liter water nodig. Een kop koffie komt uit op 140 liter, een Big Mac op 2400 liter en voor 1 kilo rundvlees komt het sommetje uit op 15.500 liter.
Water heeft één groot nadeel ten opzichte van bijvoorbeeld fossiele energiebronnen als olie of gas. Die kunnen misschien eindig zijn, maar intussen wordt er druk gewerkt aan alternatieven: energie uit zon, wind, biomassa of waterstof. Van het blauwe goud is er maar één bron, die bovendien rechtstreeks gecorreleerd is aan onze voedselvoorraden en -verbruik.
Pakistan is daarvan zelf een voorbeeld. De ramp is verergerd door decennia van slecht waterbeheer. Daarbij breidden India en Pakistan hun landbouwgebieden uit door steeds grotere gebieden te irrigeren. Of omgekeerd: door steeds grotere happen van het natuurlijke overstromingsgebied van de rivier in te palmen. Gevolg: stroomafwaarts krijgen sommige gebieden amper water en bij hevige regenval heeft de rivier niet meer de mogelijkheid om het extra water op te vangen.
Ook in Vlaanderen ontsnappen we niet aan de problemen. Het grondwaterpeil is de jongste 50 jaar gemiddeld met 80 meter gedaald en in sommige grondwaterlagen zelfs met 140 meter zegt Jean Berlamont, professor hydraulica, waterbouwkunde en sanitaire bouwkunde aan het departement burgerlijke bouwkunde van de KU Leuven.
De gemiddelde waterbeschikbaarheid per inwoner per jaar bedraagt in Vlaanderen en Brussel slechts 1480 kubieke meter. Dat is minder dan de helft van het Europese gemiddelde (3930 kubieke meter), en niet ver boven de grens van 1000 kubieke meter die de Verenigde Naties beschouwen als een ernstig watertekort.
Een rapport van begin dit jaar van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten vlooide de problematiek tot op het bot uit. Een van de grote oorzaken is de ‘verharding’ van Vlaanderen: tussen 1990 en 2000 nam de verharde oppervlakte in Vlaanderen toe met bijna een kwart. Dat leidt dan weer tot verdroging van de grondwaterlagen die goed zijn voor de helft van het drinkwaterverbruik.
Toch is Berlamont niet pessimistisch. “We zijn nu al bezig met goede monitoring. De industrie gebruikt voor haar proceswater steeds meer dokwater of gedeeltelijk gezuiverd afvalwater, we irrigeren efficiënter, er is gescheiden riolering voor regenwater en huishoudelijk water, zodat het regenwater zo veel mogelijk in de bodem kan infiltreren, enzovoort. Indien we zuiniger omspringen met ons water, kunnen we hetzelfde comfort houden zonder onze natuurlijke hulpbronnen uit te putten.”
L.H.
De volledige studie leest u in Trends van deze week
