Waarom de prijzen zakken, en misschien blijven zakken

Deflatie, de langzame ziekmaker van de economie, staat voor de deur. Of we het spook buiten kunnen houden, hangt van structurele hervormingen af. “De ECB doet haar werk, nu nog de politici.”

Vermindering van de levensduurte is leuk, maar als dat te lang zou duren, kan de economie in een neerwaartse spiraal terechtkomen. Zakkende prijzen maken dat consumenten hun grote aankopen uitstellen en bedrijven hun investeringen op de lange baan schuiven. Dat remt de economie af en vergroot de werkloosheid, waardoor de prijzen nog dieper duiken, en de dodelijke cyclus kan herbeginnen.

In België bedroeg de inflatie in september min 0,12 procent. Het is de eerste prijsdaling sinds 2009. In de hele eurozone blijft de inflatie boven de nullijn, al is ze flink gezakt. In september 2013 kwam Eurostat uit op een inflatie van 1,1 procent. Vorige maand was dat nog 0,3 procent. De knipperlichten branden. “We zijn één schok verwijderd van een negatieve prijzenspiraal”, meent Koen De Leus, econoom van KBC.

Zuid-Europa

Hoe is het zover kunnen komen? Het begon met de crisis van 2009, die zich vanuit de Verenigde Staten verspreidde naar de andere landen, en op de prijzen drukte. Boven op de recessie kwam de schuldafbouw, vooral bij de Amerikaanse en de Britse gezinnen. Dat woog op de consumptie, en zo op het prijzenpeil. Ook de overcapaciteit in de Chinese industrie speelt mee.

Van alle regio’s in de wereld is de eurozone het kwetsbaarst voor deflatie, volgens De Leus. Dat komt voor een deel door de zwakke kredietmarkt. “Zonder stijgende kredietverlening neemt de geldhoeveelheid amper toe”, legt De Leus uit. “Als eenzelfde hoeveelheid geld jaagt op een stijgende hoeveelheid goederen en diensten, leidt dat tot stabiele en zelfs zakkende prijzen.”

Ook de loodzware crisis in de Zuid-Europese landen verklaren de deflatiedruk in de eurozone. De Leus: “Looninlevering moet hun concurrentiekracht herstellen, wat op korte termijn gepaard gaat met werkloosheid, een dalende vraag en afbrokkelende prijzen.”

Centrale bankiers

Wanneer de crisis voorbij is, zijn we dan gered uit de klauwen van de deflatie? Dat is niet zeker. De demografische achteruitgang, een krimpende beroepsbevolking, vergrijzing en toenemende ongelijkheid wegen op de vraag. Daarom haalt de economie haar normale toerental niet meer. Die trendmatige afbrokkeling van de groei is al enkele decennia bezig, en spreidt het bedje voor deflatie.

De centrale bankiers zetten de geldkranen wijd open, in de hoop inflatie te creëren. De Europese Centrale Bank (ECB) doet dat door herverpakte leningen in te kopen en door de banken goedkope langetermijnleningen te verstrekken. Dat moet ook de euro verzwakken, zodat de economie extra zuurstof krijgt.

Velen twijfelen of de ECB in haar opzet zal slagen. Net als haar Amerikaanse evenknie zou de ECB massaal overheidsobligaties moeten opkopen. Maar dat krijgt ze niet verkocht aan de Duitsers. “De ECB doet haar werk, nu nog de politici”, oordeelt De Leus. “Zij moeten het verstand hebben de sanering van de overheidsfinanciën op pauze te zetten. We mogen ons niet dood saneren.”

In de plaats daarvan moet de politiek investeren in infrastructuur en innovatie, en ingrijpende hervormingen doorvoeren. “Ik denk aan de flexibilisering van de arbeidsmarkt, hogere pensioenleeftijd en een verhoging van de opleidingsgraad van de werkende bevolking”, somt De Leus op. “De soepele geldpolitiek en een saneringspauze moeten vermijden dat de hervormingen een recessie veroorzaken. Maar het resultaat op lange termijn is een grotere groei. Dat zal ons wapenen tegen deflatie. Al zal de vergrijzing blijven wegen. Van echte deflatie ben ik niet bang, wel van een lange periode van zwakke groei en lage inflatie. Zonder structurele hervormingen wordt Europa de zieke man van de wereld.”

Het volledige deflatiedossier kunt u deze week lezen in Trends.