Wat moet u doen als uw kind nooit financieel volwassen zal zijn? ‘De vrederechter kijkt over de schouder mee’

Hoe leren we onze kinderen budgetteren, sparen en beleggen in deze moderne, digitale tijden? Trends zoekt het uit in vier afleveringen. Deze week: wat moet u doen als uw kind nooit zelf geld zal kunnen beheren?

“Mijn jongste zoon heeft een mentale beperking. Hij kan niet spreken, lezen of schrijven, wat betekent dat er altijd iemand voor hem zal moeten tekenen. De overheid zal mijn kind niet langer als een kind beschouwen vanaf zijn achttiende verjaardag. Als ik geen stappen onderneem voor hij achttien wordt, kan ik niet meer aan zijn rekeningen”, zegt Paul Raepsaet van BNP Paribas Fortis, gespecialiseerd in bankieren voor mensen met speciale noden.

Mensen beseffen niet altijd dat alle rekeningen op de naam van hun kinderen op hun achttiende verjaardag automatisch worden overgedragen. U hebt dan alleen nog toegang tot die rekeningen als u toestemming heeft van uw kind. Als u op tijd ingrijpt, kunt u eventueel een of meer rekeningen of levensverzekeringen met een derdenbeding openen. Voor zo’n rekening of levensverzekering kunt u bijvoorbeeld bepalen dat het geld pas vrijkomt wanneer uw kind 21 jaar is.

Veel tinten grijs

Van sommige mensen weet je al bij de geboorte dat ze nooit eigen financiële beslissingen zullen kunnen nemen. Of het kan dat anderen door een ongeval of ziekte niet meer zelf kunnen beslissen, en nog andere zijn tijdelijk door een verslaving of door een psychiatrisch ziektebeeld totaal niet in staat met geld om te gaan. In al die situaties is de eerste stap het aanvragen van een bewindvoering bij de vrederechter. De vrederechter zal beslissen wie de wettelijke vertegenwoordiger van een persoon met een beperking moet worden. Doorgaans zal dat een naaste of een familielid zijn, maar er zijn ook professionele bewindvoerders, meestal advocaten, die de kwetsbare personen kunnen vertegenwoordigen. De wet geeft prioriteit aan familiale bewindvoerders.

Daarnaast zijn er heel wat situaties denkbaar die veel minder zwart-­wit zijn. Er zijn zelfs veel tinten grijs. “Er zijn kinderen van wie de ouders vrezen dat het moeilijk zal worden”, legt Raepsaet uit. “Kinderen met een lichte mentale achterstand bijvoorbeeld zijn perfect in staat een winkel binnen te stappen en dingen te kopen, maar ze zijn ook makkelijk beïnvloedbaar. Ze kunnen na hun 18de verjaardag contracten ondertekenen, maar de kans is groter dat ze zich laten oplichten. De vrederechter moet beoordelen wat de kwetsbare persoon zelf kan en wat niet, en wat er moet gebeuren om die persoon te beschermen.”

Vrederechters kunnen in hun beschikkingen in een rekening voor eigen gebruik voorzien, ook wel een budget- of een zakgeldrekening genoemd, zodat de kwetsbare mensen wel kunnen deelnemen aan de maatschappij, maar niet in het rood kunnen gaan op hun rekening. Als die kinderen enkel over zakgeld beschikken, zijn de gevaren minder groot. Sommige banken kunnen ervoor zorgen dat de mensen onder bewind­voering enkel die budgetrekening te zien krijgen in de bankapp en geen zicht hebben op andere rekeningen op hun naam. Raepsaet: “Zo kunnen ze net als ieder ander het saldo op die rekening consulteren en digitale betalingen uitvoeren, maar ze komen niet in de verleiding of worden niet in de war gebracht door grote bedragen op hun andere rekeningen.”

Raepsaet: “Als je voor mensen een bewindvoering vraagt, zullen zij soms wel beseffen dat hun rechten worden ontnomen. Het is ingrijpend om je eigen kind onder bewindvoering te plaatsen. Daardoor twijfelen mensen vaak om zo’n stap te nemen.” Weet echter dat de rechten niet permanent ingeperkt worden. Een bewindvoering kan worden herzien. Patiënten uit de geestelijke gezondheidszorg die voldoende hersteld zijn, kunnen de procedure laten opstarten om de maatregel op te heffen. Zij hebben daarvoor in de eerste plaats een medisch attest nodig.

Volgens Raepsaet is het een veel voorkomend misverstand dat een zorgvolmacht dezelfde graad van bescherming zou bieden als een bewindvoering. “Een zorgvolmacht zorgt er enkel voor dat iemand jou mag vertegenwoordigen. Die persoon mag allerlei beslissingen nemen in jouw naam, maar het verhindert je niet zelf nog beslissingen te nemen. Het is een misvatting dat een zorgvolmacht kwetsbare mensen zou tegenhouden om geld te verspillen.”

Weinig of veel geld

Vaak zijn ouders van kinderen met een beperking bezorgd over de toekomst. Wie zal voor hun kind zorgen als ze er niet meer zijn? Ze willen zeker zijn dat er voldoende geld opzijstaat om de zorg voor het kind te betalen en zullen misschien overwegen een grote som geld te schenken aan het kind met de beperking. “Dat is een heel gevoelige discussie: laat ik meer of minder na aan mijn kind met een beperking? Mensen nemen daarvoor best contact op met een vermogensplanner”, meent Raepsaet.

Ouders met een bescheiden vermogen zullen een kwetsbaar kind misschien meer moeten geven dan hun andere kinderen. Ouders met een groot vermogen hoeven misschien minder na te laten aan dat kind. Hoeveel een kind met een beperking nodig heeft om de rest van zijn leven comfortabel te kunnen leven, is moeilijk te bepalen. Er zijn technieken om die moeilijkheid op te vangen. Zo is het mogelijk een clausule van restschenking op te nemen in een schenkingsakte. Met zo’n clausule kunnen ouders vastleggen wat er moet gebeuren met het resterende geld, als het kind met een beperking komt te overlijden voor het geld op is. Ze kunnen dan bepalen dat het geld moet terugkeren naar de broers of zussen. Het geld schenken aan de andere kinderen met als bijbehorende last dat ze moeten zorgen voor het kind met een beperking, is een andere mogelijkheid.

Lees ook de andere delen in deze reeks:

Vrederechter heeft laatste woord

Wat ook moet meewegen in de financiële planning, is dat ouders met het geld van hun kinderen niet meer eender wat kunnen doen. In de grote meerderheid van de gevallen zal het geld op een spaarrekening geblokkeerd worden. Voor elke belegging zullen de bewind­voerders, meestal de ouders, toestemming moeten vragen aan de vrederechter. Het is na een schenking niet langer hun geld, maar het geld van hun kind en dat geniet een bijzondere bescherming. Vaak krijgen mensen met een beperking ook financiële steun van de overheid. De bewindvoerder moet elk jaar rapporteren wat er met het geld van het kind is gebeurd. Het is ook heel confronterend naar de vrederechter te gaan en toestemming te vragen om iets te mogen doen met het geld van het kind.

De wetgever verwacht dat de bewindvoerders als voorzichtige en redelijke personen omspringen met het geld van de beschermde personen. Een deel van het geld beleggen in aandelen bijvoorbeeld, ligt daardoor moeilijk. Veel hangt af van het standpunt van de vrederechter.