OPEC+ ontketent schokgolven op de energiemarkt

Een agressieve verhoging van de prijs van ruwe olie zet Saudi-Arabië op ramkoers met de Verenigde Staten, en brengt het land dichter bij Rusland.

Het OPEC-oliekartel heeft vorige week beslist de productie met 2 miljoen vaten per dag te verminderen. Dat dreigt de inflatiedruk verder op te voeren in een wereldeconomie die al gebukt gaat onder een energiecrisis. De gevolgen zijn verstrekkend, van de olieprijs tot de relatie tussen de Verenigde Staten en Saudi-Arabië.

Wat is OPEC+ overeengekomen?

Met 2 miljoen vaten per dag verlaagt de groep van olie-exporterende landen, onder leiding van Saudi-Arabië en Rusland, het wereldwijde olieaanbod met ongeveer 2 procent. De werkelijke daling van het aanbod zal minder zijn – waarschijnlijk dichter bij 1 miljoen vaten – aangezien veel kleinere leden, zoals Nigeria, al onder hun streefcijfers produceren.

Toch is de maatregel een agressieve poging om de olieprijzen te doen stijgen. Met 90 dollar per vat ligt de ruwe olie ver onder het niveau van kort na de Russische inval in Oekraïne, maar hoger dan ooit tussen 2015 en begin 2022. De sterkere dollar verergert de pijn van de hogere olieprijzen nog voor veel landen, die hun olie in Amerikaanse munt moeten kopen. De benzineprijzen in het Verenigd Koninkrijk liggen boven het niveau van 2008, toen de olieprijs een recordhoogte bereikte van bijna 150 dollar per vat, wat de inflatie en de kosten van het levensonderhoud aanwakkerde.

Suhail Al Mazrouei, de minister van Energie van de Verenigde Arabische Emiraten, zei dat OPEC+ in de productie snijdt, om een prijsval zoals in de tweede helft van 2008 af te wenden. Tijdens de financiële crisis kelderde de olieprijs tot 30 dollar per vat. “We moeten een crash van de oliemarkt door de vertraging voorkomen”, zei Mazrouei, met het argument dat langetermijninvesteringen in de industrie eronder zouden lijden, als geen actie werd ondernomen.

De Saudi-Arabische minister van Energie, prins Abdulaziz bin Salman, suggereerde dat de OPEC de recente fouten van de centrale banken, die volgens hem niet snel genoeg op de inflatie hebben gereageerd, niet wilde herhalen.

Maar de hoge energieprijzen zijn een belangrijke aanjager van het economische pessimisme. De meest schadelijke prijsstijging werd veroorzaakt door Rusland, dat de gastoevoer naar Europa beperkte in een poging de steun van het Westen aan Oekraïne te verzwakken.

De olieproducenten in de Golfstaten zijn geïrriteerd door het feit dat de Verenigde Staten ruwe olie uit hun noodvoorraad blijven leveren. Washington heeft ook het voortouw genomen bij pogingen om een prijsplafond in te stellen voor olie die door Rusland wordt uitgevoerd. Als het plan werkt, vrezen de Golfproducenten dat het prijsplafond de prijzen voor hun olie kan drukken, of tot hun olie kan worden uitgebreid.

Verzet in Washington

Het Witte Huis beschuldigde de OPEC+ ervan zich aan te sluiten bij Rusland en de wereldeconomie te schaden. Jake Sullivan, de nationale veiligheidsadviseur van president Joe Biden, en Brian Deese, de hoogste economische adviseur, wezen op mogelijke reacties, waaronder het vrijgeven van meer olie uit de nationale Strategische Petroleum Reserve. “Een verantwoorde actie” om de binnenlandse energieproductie te stimuleren, lag ook op tafel.

De regering-Biden beloofde ook met het Congres te overleggen over manieren om “de controle van de OPEC over de energieprijzen te verminderen”. In de aankondiging werd voorgesteld de zogenoemde NOPEC-wetgeving nieuw leven in te blazen, die oliekartels zou aanpakken door het ministerie van Justitie in staat te stellen landen aan te klagen wegens concurrentiebeperkend gedrag.

Helima Croft van RBC Capital Markets zei dat naast de NOPEC-hint, het duidelijkere risico is dat de Verenigde Staten de export van geraffineerde producten zoals benzine zouden beperken in een poging de inflatie van de brandstofprijzen te voorkomen.

De onstuimige reactie weerspiegelde de grote teleurstelling in Washington, waar diplomaten de afgelopen weken hard hebben gelobbyd om het kartel ervan te weerhouden nieuwe verlagingen aan te kondigen. Biden reisde in juli naar Saudi-Arabië om de betrekkingen met Riyad te herstellen in de aanloop naar de Amerikaanse tussentijdse verkiezingen.

Meer spanningen

Sullivan en Deese stelden de strategische en defensierelatie van de Verenigde Staten met Saudi-Arabië niet ter discussie. Toch wijst de breuk tussen Riyad en Washington op een breder verval van hun decennialange energiealliantie.

Biden beschreef Saudi-Arabië tijdens zijn verkiezingscampagne als een “paria” – een reactie op de moord op de journalist Jamal Khashoggi. Kroonprins Mohammed bin Salman heeft gezegd dat het hem “niet kan schelen”, als de Amerikaanse president hem verkeerd begrijpt. De zorgvuldig gechoreografeerde ontmoeting van de twee leiders in het koninkrijk deze zomer maakte duidelijk dat er weinig genegenheid tussen hen bestaat. Maanden van diplomatie om de relaties te herstellen, waarbij functionarissen van het Witte Huis herhaaldelijk naar Saudi-Arabië pendelden, ook in de aanloop naar de OPEC+-vergadering van vorige week, lijkt nu op een muur te stuiten.

Saudi-Arabië schijnt ook boos te zijn over de in zijn ogen lauwe Amerikaanse inzet voor de veiligheid van het koninkrijk, waaronder de beperkte reactie van de Verenigde Staten op de aanval op de kritieke oliefaciliteit van Abqaiq in 2019, waarvan algemeen wordt aangenomen dat die door Iran is uitgevoerd.

Het koninkrijk heeft geprobeerd zijn allianties te diversifiëren, van China tot Rusland, waarbij eerstgenoemde nu een veel grotere afnemer van zijn ruwe olie is dan de Verenigde Staten. De VS hebben echter nog steeds een aanzienlijke invloed, als grootste leverancier van militair materieel van het koninkrijk.

Impact op de oliemarkt

De prijs van ruwe Brent-olie bereikte 93,96 dollar per vat nadat de OPEC+ haar verlaging had aangekondigd, tegenover 84 dollar per vat de week voordien. Jorge León, een voormalige OPEC-analist die nu bij het adviesbureau Rystad werkt, verwacht dat de olie tegen Kerstmis meer dan 100 dollar per vat zal kosten.

Meer prijsstijgingen zijn mogelijk, nu de sancties van de Europese Unie tegen de Russische olieverkoop in december worden verscherpt. Moskou heeft ook gewaarschuwd dat het de export van olie naar landen die deelnemen aan het Amerikaanse plan voor een prijsplafond, zou kunnen beperken. De nieuwe productiebeperkingen van de OPEC, die in november van start gaan, zouden dus kunnen samenvallen met een grotere daling van het aanbod.

Jarenlange onderinvesteringen in de sector hebben ertoe geleid dat het aanbod nog steeds beperkt is en dat de wereldwijde reserveproductiecapaciteit “extreem laag” is, waarschuwde het hoofd van de door de staat gesteunde oliemaatschappij Saudi Aramco vorige week.

Hoewel de productieverlagingen “een opwaartse druk” op de prijzen zullen uitoefenen, zei Christyan Malek van JPMorgan dat de interventie van OPEC+ om de olieprijzen hoog te houden, bedoeld is om alle producenten aan te moedigen te investeren. “Alleen al de omvang van de productieverlaging is een belangrijke boodschap aan de industrie”, zei hij.

De volgende stap

Prins Abdulaziz, de oudere halfbroer van prins Mohammed, heeft het koninkrijk op een assertievere koers gezet in het oliebeleid. Mensen die op de hoogte zijn van het denken van Saudi-Arabië geloven dat prins Abdulaziz onder druk staat van zijn halfbroer om een olieprijs van ongeveer 100 dollar per vat te garanderen, om ambitieuze hervormingsprogramma’s te financieren.

Het is onwaarschijnlijk dat het koninkrijk en zijn bondgenoten in de Golf Rusland de rug toekeren. De Golfstaten hebben zich niet uitgesproken tegen de invasie in Oekraïne, en Rusland dichter bij de OPEC brengen is een langetermijndoelstelling. Saudi-Arabië en Rusland zijn na de Verenigde Staten de grootste olieproducenten ter wereld.

Gevraagd naar de rol van Rusland in de energiecrisis en of die hun partnerschap bemoeilijkt, zei Mazrouei, de energieminister van Verenigde Arabische Emiraten, dat zij geen partij willen kiezen. “In Europa hebben ze hun verhaal en in Rusland hebben ze hun verhaal. We kunnen geen partij kiezen voor dit of dat land”, zei hij.