De legendarische econoom Milton Friedman omschreef het idee van een monetaire unie binnen Europa – jaren voor de oprichting van de eurozone – als ‘waanzin’.
Het idee van een monetaire unie voor Europa, en dus het opdoeken van flexibele wisselkoersen via de introductie van een eenheidsmunt zoals de euro, vond Milton Friedman vanaf het begin een slecht idee. Te midden van de euforie in Europa in de aanloop naar de start van de euro liet Friedman in 1997 weinig ruimte voor twijfel.
“Een monetaire unie in het huidige Europa is waanzin. Onafhankelijke staten die samen de geldpers moeten beheersen, dat is vragen om ontwrichtingen die uiteindelijk leiden tot inflatie. Voor een goed functionerende monetaire unie heb je trouwens van tevoren een echte politieke unie nodig, en ook voldoende flexibele arbeidsmarkten.”
“In Europa heb je tegenwoordig zeker geen politieke unie en zeker ook onvoldoende flexibele arbeidsmarkten. Je kunt het vergeten om in die omstandigheden met enige kans op succes een monetaire unie van duurzame aard in het leven te roepen. Ik durf te voorspellen dat de Europese monetaire unie serieus in de problemen komt bij de eerste ernstige recessie die zich voordoet. Het kan lange tijd duren, maar we weten allemaal dat die eerste recessie er zeker zal komen.”
Acht jaar later, met de Europese monetaire unie en de euro al zes jaar up and running, nam Milton Friedman geen woord terug van zijn eerdere stellingname. “De onevenwichten op de handelsbalansen binnen de eurozone stapelen zich op. De regels in budgettaire discipline worden niet nageleefd. Van significante stappen in de richting van een hechte politieke unie kwam niks terecht en de arbeidsmarkten blijven op een aantal uitzonderingen na te zwaar gereglementeerd.”
“Het is slechts een kwestie van tijd voordat de monetaire unie wordt geconfronteerd met een crisis die snel existentiële vormen aanneemt. Als het zover is, zal het alle hens aan dek zijn om te beletten dat de hele Europese eenheidsgedachte tegen de vlakte gaat.”
Toen ik die uitspraak van Milton Friedman in 2005 in België onder de aandacht bracht, klonk er alleen hoongelach. Hoe kon ik zo dom zijn nog enige relevantie te geven aan de uitlatingen van een 93-jarige extreemrechtse ideoloog, die trouwens Europa nooit een goed hart had toegedragen? Dat wierp Herman Van Rompuy, in die dagen gewoon volksvertegenwoordiger, me meesmuilend voor de voeten. Anno 2012 keert Milton Friedman zich vriendelijk glimlachend – didn’t I tell you so? – om in zijn graf.
Johan Van Overtveldt
(Johan Van Overtveldt. Red de vrije markt, de terugkeer van Milton Friedman. De Bezige Bij, 222 blz.)
