U bent niet verplicht een nalatenschap te aanvaarden. Elke maand verwerpen zo’n 3200 Belgen een deficitaire erfenis. Zo vermijden ze dat ze voor de schulden van de overledene moeten opdraaien.
Een erfenis omvat zowel de activa als de passiva van de overledene. Als u zo’n nalatenschap aanvaardt, dan doet u dat in haar globaliteit. De krenten uit de pap halen kan dus niet. Indien blijkt dat de schulden van de erflater groter zijn dan zijn bezittingen, kunt u wel afstand doen van de erfenis. De schuldeisers kunnen dan niet bij u komen aankloppen. Zo’n verwerping kan zelfs volledig kosteloos. Uiteraard moet u dan evenmin erfenisrechten betalen. Ook de verwerping van kleine erfenissen met een positief saldo tot 5000 euro (onlangs geïndexeerd tot 5219,21 euro) is gratis.
Maar waarom zou u afstand nemen van een kleine nalatenschap? “In de praktijk gebeurt dat niet heel vaak”, zegt Carol Bohyn, woordvoerder van Notaris.be. “Als de kosten van de afwikkeling relatief hoog zijn, valt de verwerping van een beperkte erfenis te overwegen. Stel dat u 5000 euro moet verdelen over vijf erfgenamen, dan loont het mogelijk allemaal de moeite niet. U kan de nalatenschap eventueel ook verwerpen zodat uw deel toekomt aan een ander familielid dat het geld beter kan gebruiken.”
Wie formeel afstand doet van een nalatenschap, moest daarvoor in het verleden een verklaring afleggen bij de griffie van de rechtbank van eerste aanleg van de woonplaats van de erflater. Sinds 3 augustus 2017 gebeurt de verwerping verplicht via een authentieke akte bij een notaris naar keuze. Maandelijks leggen gemiddeld zo’n 3200 Belgen hiervoor een verklaring af. Dat blijkt uit recente cijfers van Fednot. De federatie van het Belgisch notariaat stelt geen noemenswaardige verschillen per gewest vast.
En uw kinderen?
Maar blijven uw nakomelingen na de verwerping van een deficitaire erfenis eveneens gespaard van schuldeisers? “Sinds 2013 zijn de regels gewijzigd”, zegt Carol Bohyn. “Wie vroeger afstand deed van een nalatenschap, verwierp die ook automatisch voor zijn kinderen. Dat is nu niet meer zo: de volgende erfgenamen in rang komen dan in de plaats. Dat heet ‘plaatsvervulling’. Daarom doen de kinderen er goed aan de nalatenschap meteen mee te verwerpen. Dat kan in één keer geregeld worden met een akte, voor zover alle betrokkenen meerderjarig zijn.”
“Zijn uw kinderen nog minderjarig, dan is de situatie complexer. In dat geval kan de verwerping niet in één akte. Eerst dient u zelf formeel afstand te doen van de nalatenschap. Vervolgens moet u met een verzoekschrift naar de vrederechter. Die zal – indien voor hem duidelijk is dat de erfenis effectief niet voordelig is voor uw kinderen – u een machtiging bezorgen. Hiermee kunt u dan bij de notaris een tweede akte voor hún verwerping laten opmaken. Die is weliswaar niet meer gratis. Reken op een paar honderd euro.”
In theorie hebt u als erfgerechtigde dertig jaar de tijd om een nalatenschap te verwerpen. Toch raadt notaris Bohyn aan daar niet te lang mee te wachten. “Want als u zélf plots overlijdt, zadelt u uw kinderen alsnog op met die erfenis. Bovendien bestaat het risico op een ‘stilzwijgende aanvaarding’ zonder dat u daar erg in heeft. Een overschrijving van een miniem bedrag van de bankrekening van de overledene naar uw bankrekening kan al als zo’n stilzwijgende aanvaarding gezien worden. In dat geval moet u alsnog opdraaien voor de schulden van de overledene.”
Opzoekingswerk
Door een nalatenschap te verwerpen, kunnen schuldeisers van de overledene niet meer bij u en uw nakomelingen komen aankloppen voor de betaling van de openstaande rekeningen. Het volstaat dat de erfgerechtigde een kopie van de akte van verwerping voorlegt. “Weet wel dat afstand doen van een erfenis betekent dat u afziet van álle goederen”, merkt Carol Bohyn op. “Dat houdt in dat u in principe ook geen persoonlijke spullen – zoals foto’s van de overledene – uit die nalatenschap kan opeisen.”
En hoe weet u vooraf of een erfenis al dan niet deficitair is? “In de praktijk hebben de erfgenamen vaak al een sterk vermoeden”, stelt Bohyn. “Bijvoorbeeld als er nog een fikse belastingschuld vereffend moet worden. Maar soms is de situatie minder duidelijk. In dat geval kunnen brieven soms klaarheid scheppen. We kunnen ook opzoekingen doen, onder meer bij Febelfin. Toch zijn sommige schulden niet altijd terug te vinden. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn bij een bij lopende gerechtelijke procedure.”
Indien er onzekerheid heerst, bestaat nog altijd de mogelijkheid de erfenis te aanvaarden ‘onder voorrecht van boedelbeschrijving’. De notaris maakt dan een inventaris op met alle bezittingen en schulden. Indien er schulden zijn, bent u verplicht die te betalen, weliswaar beperkt tot het bedrag van de bezittingen. U zal dus niet uit eigen zak moeten bijbetalen bij een negatief saldo. In het slechtste geval ontvangt u niets. Zo’n inventaris opmaken vergt echter heel wat tijd en inspanning. Deze procedure kost dan ook al snel een paar duizenden euro’s.
