Hiep hiep horloge

Lang werd aangenomen dat Patek Philippe in 1868 het allereerste polshorloge creëerde voor de Hongaarse gravin Kocewicz. Tot Emmanuel Breguet 25 jaar geleden onder een flinterdun laagje stof in de archieven een orderboek vond, waarin sprake is van het horloge ‘nr. 2639’, in 1812 gecreëerd voor de koningin van Napels.

We noteren december 1812 wanneer Abraham-Louis Breguet de laatste hand legt aan een uitzonderlijk horloge, dat later de geschiedenis zal ingaan als het allereerste polshorloge ter wereld. Twee jaar eerder, op 8 juni 1810, heeft Caroline Murat, de koningin van Napels en de jongere zus van Napoleon Bonaparte, Breguet de opdracht gegeven om twee uitzonderlijke horloges te vervaardigen: een koetshorloge met grote complicatie om mee te nemen op reis en een horloge met repetitie om aan een armband te bevestigen.

Caroline Murat is een bewonderaarster van de creaties van Breguet en bezoekt de horlogemaker, die het Franse hof dient, regelmatig. Ze bestelt tijdens haar leven niet minder dan 34 horloges en pendules bij Breguet. Maar het meest bijzondere exemplaar is ongetwijfeld het polshorloge nr. 2639, dat in de Breguet-archieven wordt omschreven als: “repetitie met langwerpige vorm voor armband”. Het horloge is voorzien van een anker-echappement, ook wel vrij echappement genoemd, en uitgerust met een thermometer. De vervaardiging vergt 34 stappen en 17 ambachtslui. Begin december 1811 lijkt het horloge op het eerste gezicht klaar en factureert Breguet in plaats van de initieel begrote 5.000 francs (een fenomenaal bedrag voor die tijd) 4.800 francs. Al gauw blijkt dat het systeem van de minutenwijzer moet worden aangepast en de wijzerplaat van geguillocheerd goud moet – wellicht op verzoek van de koningin – worden vervangen door een wijzerplaat van geguillocheerd zilver met Arabische cijfers. Op 21 december 1812 is het pronkstuk definitief klaar.

Polsband van mensenhaar

Lang is men het spoor van het horloge bijster, tot op 8 maart 1849 gravin Rasponi haar horloge voor reparatie bij Breguet binnenbrengt. Het gaat om “het bijzonder platte horloge met repetitie nr. 2639, met een wijzerplaat in zilver met Arabische cijfers, een thermometer en een functie die aantoont of het horloge al dan niet voor- of achterloopt door aan te geven of de balans goed afgeregeld is. Het horloge past in een armband van verguld mensenhaar of in een etui van rood leer en is voorzien van een simpele sleutel van goud en een andere armband eveneens van goud”.

De eigenares is niemand minder dan Louise Murat, het vierde en laatste kind van Joachim en Caroline Murat, die in 1825 is getrouwd met graaf Giulio Rasponi. Op 27 maart 1849 gaat het horloge terug naar de eigenares. De reparatie, die 80 francs kost, wordt als volgt omschreven: “De pennen zijn opnieuw gepolijst, de thermometer is opnieuw ingesteld, de repetitiefunctie werd hersteld net zoals de wijzerplaat en alle onderdelen van het horloge zijn onderzocht, gereinigd en afgesteld.”

Onvindbaar

In augustus 1855 brengt gravin Rasponi haar horloge opnieuw binnen bij Breguet. Dit keer voor nieuwe sleutels: een mannelijke sleutel voor het opwinden en een vrouwelijke voor het instellen van de tijd. Deze vermelding, die bovendien aangeeft dat het horloge een kast van geguillocheerd goud en een “grote gebroken gouden ring” heeft, is het laatste spoor van horloge nr. 2639. Vandaag is het onvindbaar.

In de archieven wordt verder nergens melding gemaakt van dit exemplaar. Afbeeldingen zijn er evenmin. Op geen enkel schilderij is de koningin van Napels afgebeeld met haar horloge, en ook in de archieven of kunstcollecties van haar nazaten is er geen spoor van te vinden. We kunnen ons enkel inbeelden hoe Caroline Murat het kostbare kleinood voor speciale gelegenheden uit zijn rode etui heeft gehaald en ermee door de gangen van het Reggia Di Capodimonte heeft geflaneerd. Het paleis, dat in 1738 is gebouwd voor Charles de Bourbon, fungeert vanaf 1808 als onderkomen van Caroline Murat, die tot 1815 koningin van Napels is. Tegenwoordig is de Reggia Di Capodimonte een nationaal museum, en een aantal van de vertrekken van Caroline Murat uit die tijd is bewaard gebleven. Daaruit blijkt dat de koningin een voorliefde heeft gehad voor kunst; voor artiesten uit de Parijse theater- of modescene en voor grote Franse meesters zoals Ingres. Alleen jammer dat nergens ter wereld een schilderij hangt van de avant-gardistische koningin met haar Breguet-horloge.

Esthetische codes

Als eerbetoon aan dat horloge, een van de meest innovatieve uit zijn tijd, en zijn opdrachtgeefster, lanceert Montres Breguet in 2002 een exclusieve collectie voor dames, met dezelfde kenmerken als het horloge voor de koningin van Napels. Net als dat horloge hebben de stukken uit de collectie Reine de Naples een ovale vorm en een gedecentraliseerde wijzerplaat, die zich op 6 uur bevindt. Sommige modellen zijn voorzien van een gevlochten band of een gangreserve op 12 uur, als verwijzing naar horloge nr. 2639 met zijn band van verguld mensenhaar, en zijn urencirkel met een thermometer.

We vieren dit jaar dus niet alleen 210 jaar na de aflevering van het allereerste polshorloge, maar ook 20 jaar na de introductie van de collectie Reine de Naples. Intussen hebben ook andere dameslijnen het licht gezien. Zo baart Breguet in 2005 opzien met de onthulling van zijn Tradition-lijn. De horloges van die collectie geven namelijk als eerste via de wijzerplaat inkijk in het volledige gangwerk. Het zijn moderne interpretaties van de zogenoemde horloges à souscription (intekenhorloges) ontworpen door Abraham-Louis Breguet, die vooral bekend staan om de perfect symmetrische architectuur van hun kaliber.

nieuwe interpretaties

Het huis Breguet lanceert nu twee nieuwe interpretaties van het iconische Reine de Naples horloge. Twee horloges in twee verschillende stijlen, maar horloges die ook één ding gemeenschappelijk hebben, namelijk de minutenwijzer die tijdens zijn ronde over de wijzerplaat voortdurend van vorm verandert. Een extra vleugje karakter voor deze iconische collectie. De flexibele minutenwijzer die de wijzerplaat van deze twee nieuwe modellen siert, is even bewonderenswaardig als intrigerend. Als bij toverslag zorgt een ingenieus mechanisme ervoor dat deze wijzer van vorm verandert naargelang de plek waarop hij zich op de ovalen wijzerplaat bevindt. Dit unieke mechanisme is een creatie van Breguet en wordt door verschillende octrooien beschermd.

De Reine de Naples 9835 wordt gekarakteriseerd door haar witgouden kast en nachtblauwe paarlemoeren wijzerplaat. De verhoogde flank, lunet en kastaanzet zijn bezet met 161 diamanten en op de kroon prijkt een briolette diamant, terwijl de vouwsluiting versierd is met 28 diamanten. Deze versie wordt aangeboden met een armband in alligatorleer in dezelfde kleur als de wijzerplaat. Dit horloge verschijnt in een beperkte oplage van 20 stuks.

De 9838 versie daarentegen heeft een andere look, met een witgelakte wijzerplaat die contrasteert met de nachtblauwe armband van alligatorleer. De lunet, verhoogde flank en kroon zijn bezet met blauwe saffieren. Op dit horloge lijken de gecalqueerde Arabische cijfers wel te dansen, doordat ze visueel langer en weer korter worden. Kortom, de Reine de Naples is klaar voor de volgende 210 jaar.