Simon Bulterys (Idewe): ‘Nog altijd gaan er mensen met symptomen werken’

Een maand geleden veroorzaakte de Antwerpse groepspraktijk Geneeskunde van het Volk, een initiatief van PVDA, commotie met de bewering dat de werkvloer de motor is van de pandemie. Met de gegevens van 6000 contactonderzoeken in de hand durft Simon Bulterys, de algemeen directeur van Idewe, dat tegen te spreken. “De besmettingen zouden niet dalen als de werkvloer de motor van de pandemie was.”

De Externe Diensten voor Preventie en Bescherming op het Werk zoals Idewe zijn al een tijdje belast met het opsporen van hoogrisico- en laagrisicocontacten op het werk. Kan u zeggen hoe groot de kans is dat mensen besmet raken op het werk?

SIMON BULTERYS. “Als we bericht krijgen dat een werknemer van een bedrijf besmet is, dan gaan wij na welke de contacten op het werk waren die risico geven op een besmetting. Idewe heeft de contacten opgespoord van bijna 9000 werknemers, waarvan we er 6000 hebben geanalyseerd. Voor alle externe diensten samen moet je dat cijfer ongeveer maal vijf doen. De meeste hoogrisicocontacten vinden we bij de bouw, het spoor en de hulpdiensten. De minste hoogrisicocontacten vinden plaats in de land- en tuinbouw en op kantoor. Kantoormedewerkers kunnen meestal thuiswerken.

“Dat is niet zo verrassend. Mensen die aan het spoor werken, zijn een hele dag op pad in een klein team. Mensen die dag in, dag uit samenwerken, beschouwen hun medewerkers als hun bubbel. Thuis hou je ook geen afstand. In Franstalig België zit het ook ingebakken in de cultuur om mekaar te kussen bij het begin van een werkdag. En we stellen vast dat er nog altijd mensen met symptomen gaan werken. Ik weet niet of dat is omdat ze onder druk worden gezet door de werkgevers of omdat ze de ernst van de situatie niet begrijpen. Mensen met symptomen moeten contact opnemen met een dokter voor een test. Als ze positief hebben getest, moeten ze de quarantaineplicht respecteren.

“Altijd meer dan 1,5 meter afstand houden, is nog belangrijker dan neusmondmaskers en ventilatie. De eerste golf hebben we bedwongen met afstand. Ook in de bouw en bij de hulpdiensten werken mensen nauw samen. Mensen zitten samen in een auto, zonder masker, met gesloten ramen. Als die verplaatsing langer dan een kwartier duurt, is het risico op besmetting groot.”

Nu hebben we mondmaskers, in de eerste golf niet. Desondanks is de tweede golf hoger dan de eerste. Creëren de maskers een vals gevoel van veiligheid?

BULTERYS. “Er zijn twee groepen mensen. De eerste groep is zich meer van de pandemie bewust door de mondmaskers. De tweede denkt dat alles weer mag met een mondmasker. Vooral oudere mensen, wiens stem minder ver draagt en wiens gehoor wat slechter is, hebben de neiging om dichter bij mekaar te zitten als ze mondmaskers op hebben. Zelfs met een mondmasker moet je minstens 1,5 meter afstand houden.”

We zitten meer binnen tijdens de herfst en de winter. Is onvoldoende aandacht voor ventilatie een mogelijke verklaring voor de hoogte van de tweede golf?

BULTERYS. “De druppels zijn belangrijker in de verspreiding van het virus dan de aerosolen. Als het virus zich gemakkelijk via de lucht zou verspreiden, dan waren we allemaal al lang besmet. Let op: ventilatie is belangrijk. Een raam op een kier zetten, doet al heel veel. Het is een goede zaak dat bedrijven en scholen meer en meer met CO2-meters beginnen te werken. Een ruimte is goed geventileerd als er minder dan 800 ppm CO2 in de lucht zit.”

U zegt dat de werkvloer niet de motor van de pandemie is.

BULTERYS. “Met plaatsbezoeken hebben we vastgesteld dat in 90 procent van de bedrijven het mogelijk is afstand te houden en dat ook gebeurt. In de refter is er veel minder respect voor de afstandsregels. Bedrijven moeten ervoor zorgen dat de middagpauzes meer worden gespreid, dat de refter wordt vergroot en werknemers mogen de aandacht niet laten verslappen. Tijdens het eten gaan de maskers af en zitten mensen samen aan een tafel. Soms wordt er zelfs nog gekaart na het eten. Rokers die samen rond de asbak staan, is nog zo’n momentje. Ik snap dat mensen behoefte hebben om te ventileren en bij te praten, maar dat kan ook op afstand. Het desinfecteren van oppervlaktes gebeurt vrij goed. Het onderwijs, de zorg en de hulpdiensten scoren daar het beste op. Andere sectoren iets minder.”

Weet u ook hoeveel van de hoogrisicocontacten besmet raakten?

BULTERYS. “Neen. Het is een hele calvarietocht geweest vooraleer wij zelf PCR-testen mochten aanvragen voor werknemers. Wij moesten ze langs de huisarts sturen, waardoor we ook niet automatisch de resultaten van die testen kregen. Sinds deze week kunnen we zelf testen aanvragen en quarantaine-attesten uitschrijven. Tot afgelopen maandag konden hoogrisicocontacten zonder symptomen ook tijdelijk geen test meer krijgen. Nu gaan we daar een veel beter zicht op krijgen.”

Kunt u iets zeggen over clusters van besmettingen op het werk?

BULTERYS. “Zodra er twee besmettingen op dezelfde locatie zijn, gaat een lampje branden en is er sprake van een mogelijke cluster. We gaan dan na of die twee contact hebben gehad met mekaar, of de maatregelen goed werden opgevolgd werden, en of er nog mensen symptomen hebben. We brengen de situatie ter plekke in kaart en nemen we contact op met het agentschap Zorg en Gezondheid. Daarna wordt beslist of een hele afdeling in quarantaine moet of moet worden getest. Het aantal clusters van besmettingen op het werk blijft heel beperkt. Mensen denken wel vaak dat ze op het werk besmet raakten, maar eigenlijk weten ze dat niet zeker.”

Volgend jaar zullen er vaccins worden verdeeld. Kunnen de arbeidsartsen daar een belangrijke rol in spelen?

BULTERYS. “We hebben daar deze week de eerste contacten over gehad. We vaccineren de mensen in de zorg jaarlijks tegen de griep. We zien de politiemensen elk jaar voor een medisch onderzoek, in het kader van wapendracht. De externe diensten stellen samen 4000 mensen te werk, onder wie 800 artsen en een zo’n 1000 verpleegkundigen. We hebben medische dossiers van alle werknemers. Als er meerdere dosissen van een vaccin moeten worden gegeven, of het vaccin moet elk jaar worden herhaald, dan is het ook gemakkelijker voor de opvolging dat wij die taak op ons nemen.”

Het vaccin is niet verplicht. Voor werkgevers was het allicht gemakkelijker om groepsimmuniteit op de vloer te bereiken met een verplichte vaccinatie.

BULTERYS. “Ik maak mij daar weinig zorgen over. Er was dit jaar veel meer vraag naar griepvaccins. Er waren zelfs vaccins tekort. Ik ben er zeker van dat we niet over één nacht ijs zullen gaan bij het goedkeuren van vaccins tegen covid-19. Ook niet vergeten dat ze al getest zijn op zeer veel mensen. De kans dat er negatieve effecten aan het vaccin verbonden zijn, zal heel klein zijn. Vroeger waren sommige vaccins een verzwakt virus, maar nu gaat het enkel om ongevaarlijke stukjes van een virus die antistoffen veroorzaken die het virus onschadelijk maken als je ermee in aanraking komt.”