Het houdt maar niet op. Nadat Standard & Poor’s enkele weken geleden de kredietwaardigheid van Griekenland tot absolute junk herleidde, doet Fitch dat nu ook.
Tussendoor mat het derde belangrijke quoteringsbureau, Moody’s, ook Portugal en Ierland een junkjasje aan. Datzelfde Moody’s overweegt nu ook ernstig een downgrade van de Verenigde Staten, een mogelijkheid die Standard & Poor’s half april al op tafel legde. Verdere afwaarderingen van de kredietwaardigheid van landen als Spanje (waar binnen de regionale begrotingen gigantische nieuwe tekorten komen bovendrijven) en Italië (waar de geloofwaardigheid van de regering-Berlusconi om heel begrijpelijke redenen smelt als sneeuw voor de zon) zitten in de pijplijn.
De politici reageren bitsig en beladen de quoteringsbureaus met alle zonden van Israël. Ze hebben met die reacties veel meer ongelijk dan dat ze gelijk hebben. Een klein stukje gelijk halen ze uit het feit dat het van de pot gerukt is dat deze quoteringsbureaus nog altijd met zoveel autoriteit naar buiten kunnen komen. Tijdens de aanloop naar de financiële crisis van 2007-’09 staken de S&P’s, Moody’s en Fitchen van deze wereld hun vinger tot achteraan de hersenpan in hun oog. Uit winstbejag op korte termijn verzuimden ze op grote schaal hun taak in risicobeoordeling naar behoren te vervullen. Het is een schande dat ze voor de meest aberrante van hun uitschuivers juridisch niet zwaarder aangepakt werden.
Het grote ongelijk van de krampachtig protesterende beleidsmensen is dat wat de bureaus aan de kaak stellen via hun donwgrades een onmiskenbare realiteit is. De publieke financiën van de rijkste landen zitten op een onvervalste crashkoers. Bijgaande tabel geeft aan hoe tussen 2007, het laatste jaar voor de Grote Commotie, en 2011 de begrotingstekorten en de overheidsschulden escaleerden. Nooit voordien deed zich in vredestijd zo’n enorme oploop van de overheidsschuld voor.
Beleidsactie tot correctie van deze ontsporing is op zijn zachtst uitgedrukt weinig indrukwekkend. De verslechtering van de toestand van de publieke financiën hangt nauw samen met de gevolgen van de financiële crisis, de kosten van de reddingsoperaties van de banken en de kosten van de recessie.
Maar het gaat niet op de hele ontreddering van de publieke financiën toe te schrijven aan die financiële crisis. Er zijn minstens twee zware nuanceringen. Ten eerste, het merendeel van de rijke landen sloot 2007 af met begrotingsdeficits. 2007 was het slotjaar van een van de langste economische expansies uit de geschiedenis. Als begrotingen dan nog negatief draaien, behandelen we de politici heel vriendelijk door ze alleen maar schuldig verzuim te verwijten. Ten tweede, de kosten van de vergrijzing, in combinatie met een in de meeste landen al zeer hoog opgedreven belastingsdruk, maakten dat verdere escalatie van de overheidsschulden er sowieso zat aan te komen. De financiële crisis versnelde die beweging alleen maar.
