De beginselen van Buelens: word je eigen zelfhulpgoeroe

Volg je droom. Wees de architect van je eigen toekomst. Ontwikkel de gewoontes van een winnaar. Verlaat je comfortzone, nu. Luister naar je innerlijke stem. Hoe zinvol is de zelfhulprage?

De omzet van de zelfhulpindustrie loopt in de miljarden euro’s. Boeken, apps, lezingen door goeroes, websites, seminars, stiltetrainingen, mindfulnessopleidingen, meditatiecursussen. We zien in onze omgeving veel mensen bezwijken aan stress, een burn-out of een depressie. Onze wereld lijkt dol te draaien en steeds meer mensen roepen: “Stop even, ik wil voor een tijdje afstappen.”

Hoe onevenwichtiger onze buitenwereld is, hoe meer we dat willen compenseren door rust te vinden diep in onszelf. Dat is ook een rechtstreeks gevolg van wat we al tientallen jaren in het Westen roepen: we willen autonomie, we willen onszelf worden en ons potentieel maximaal ontwikkelen. Zelfontwikkeling is een recht geworden. We kunnen zelfs ons geslacht kiezen, als we ons maar voldoende inzetten.

Het zelfhulpaanbod kun je opsplitsen in zes grote thema’s.

1 Exploreer jezelf

Leer jezelf en vooral je limieten beter kennen. Mensen blijven dol op testjes en vragenlijsten die hen vertellen wie ze eigenlijk zijn. Laat mensen een vragenlijst invullen die er een beetje serieus uitziet – maar zelfs dat hoeft niet – en ze raken gefascineerd door het resultaat. Hoe belangrijk ben ik? Boven op welke goudmijn van onontgonnen mogelijkheden leef ik? Narcisme floreert openlijk bij onze toppolitici. Steeds meer managers en professionals willen ook wel eens hun lichamelijke limieten testen door de Mont Ventoux te beklimmen of een tocht naar Compostella te maken.

2 Luister naar je innerlijke wijsheid

Als de externe wereld geen houvast biedt, dan misschien wel je interne wereld? Stiltetrainingen en vormen van meditatie willen daarbij helpen.

3 Wees mild voor jezelf

Dit is minder populair in het bedrijfsleven, omdat daar wordt gevreesd dat wie te mild is, lui wordt. Zelfgenoegzaamheid zou de prikkel tot verandering wegnemen. Dit aanbod gaat vooral op zoek naar harmonie met de natuur, met anderen en met zichzelf. Het aanbod leunt vaak aan bij het boeddhisme, veeleer dan bij het christendom, dat een lange traditie heeft in het benadrukken van falen, zondebesef en boetedoening.

4 Wees de architect van je toekomst

Zelfhulpgoeroes helpen om de verantwoordelijkheid voor wat goed en slecht loopt niet bij maatschappelijke of politieke systemen te leggen, of bij ouders of leerkrachten. De verantwoordelijkheid ligt bij jezelf. Jij kiest, jij zet vandaag de eerste stap van de rest van je leven, jij bent de architect van je eigen toekomst. Die dimensie scoort altijd goed bij ondernemers, voor wie bij de pakken blijven zitten en aangeleerde hulpeloosheid zelden goed scoren.

5 Zorg voor je lichaam

Bijna alle vormen van zelfhulp helpen je lichamelijk fitter te worden, al dan niet met gesofisticeerde feedbackmetingen. Heb ik al mijn tienduizend stappen bereikt? Genotsmiddelen, zeker als ze potentieel verslavend zijn, vinden weinig genade in de ogen van zelfhulpgoeroes. Gezonde voeding, voldoende slapen, yogaoefeningen, veel bewegen wel. En meestal krijg je nog een extraatje wellnessmogelijkheden, die vooral populair zijn bij vrouwen.

6 Tem de technologie

Sinds enkele jaren valt de zelfhulpbeweging de technologische hulpmiddelen frontaal aan. Technologische detox, je smartphone temmen als een hond, een einde maken aan de bijna eindeloze opdringerige technologie die je zo met beeps en buzzers van je huiskamer of je bureau naar Las Vegas flitsen.

TEGENSTROOM

Hoe meer het volk kiest voor zelfhulpgoeroes, hoe meer sceptici, academici en kritische journalisten de vloer aanvegen met hun inzichten. Die situatie doet opvallend veel denken aan de politiek, waar we maar blijven stemmen voor populisten. De kritiek valt uiteen in vijf grote groepen.

1 Goeroes beloven te veel

Je persoonlijkheid – de krant die je leest, het eten dat je verkiest, de vrienden bij wie je je goed voelt – is de combinatie van tientallen, vaak diepgewortelde, erfelijk bepaalde en vastgeroeste gewoontes. Denk toch niet dat één boek, één cursus, laat staan één voordracht daar iets aan zal veranderen.

2 Gevaarlijke beloftes voor kwetsbare groepen

De meeste zelfhulpboodschappen zijn vrij onschuldig, maar wie in de knoei zit, neemt ze vaak al te gretig tot zich. Boeken en lezingen kunnen die mensen niet helpen, waardoor ze nog meer in de knoei raken. Bovendien zou die kwetsbare groep beter hulp zoeken bij competente artsen, psychologen of rouwtherapeuten in plaats van zich in de armen van charlatans te gooien of een wondercursus te volgen.

3 Een onhaalbaar ideaal

Al die zelfhulpboodschappen roepen een nieuw soort ideaal op, waarin je zeker zult falen en dus nieuwe hulp nodig hebt. Waarom kunnen we niet gewoon tevreden zijn met wie we zijn en wat we hebben? Moeten we onze grenzen telkens opnieuw verleggen en uit onze comfortzone stappen? In ieder geval plaveit al dat optimisme de weg naar een bittere ontgoocheling, als die wordt geconfronteerd met de realiteit.

4 Je innerlijke stem is niet betrouwbaar

Als je innerlijke stem zegt: ga nog eens een pak frietjes met een berenklauw halen, moeten je daar dan naar luisteren? Nee, toch. Waarom zou je dan wel luisteren als die stem je vertelt dat je het rustig aan moet doen, je zegeningen moet tellen of de stilte moet opzoeken?

5 Individuele adviezen voor een collectief probleem

De belangrijkste kritiek is dat het zelfhulpadvies fundamenteel op zoek gaat naar een individuele oplossing voor een collectief probleem. Je wilskracht is echt niet te zwak, maar de (anti)sociale media te sterk, de snelle hap te goedkoop en te calorierijk, de Netflix-series te professioneel gemaakt en de snelle app ronduit verslavend.

Finaal beken ik kleur. Hieronder staat mijn persoonlijke lijstje zelfzorg voor beginners en gevorderden (zie kader Mijn persoonlijke goeroe-advies).