Na de importstop van Russisch aardgas: ‘Duitsland kan deze herfst in een recessie terechtkomen’

Archiefbeeld van leidingen. © Getty Images
Wolfgang Riepl
Wolfgang Riepl redacteur bij Trends

De Duitse regering maakt 65 miljard euro vrij om de fel opgelopen energieprijzen te counteren. Ook na de importstop van Russisch gas blijft de gasvoorziening verzekerd. Maar de te hoge energieprijzen doen Duitsland wellicht in de herfst afglijden naar een recessie.

Kampt Duitsland deze winter met gastekorten?

Door Nord Stream 1, de cruciale gaspijpleiding die Duitsland met Rusland verbindt, vloeit sinds woensdag 31 augustus geen gas meer. Initieel zou de pijplijn voor een onderhoud drie dagen dicht gaan, maar op vrijdag 2 september meldde Russische gasmonopolist Gazprom dat dat zo blijft voor onbepaalde duur. Dat heeft zijn effect niet gemist. Op maandag 5 september zijn de gasprijzen met 30 procent gestegen, naar 280 euro per megawattuur. Vorige vrijdag was dat nog 181 euro.

Toch geraken de Duitse gasreservoirs steeds meer gevuld. Maandag waren ze voor 85,55 procent vol. Een week eerder was dat 82,74 procent. Duitsland loopt voor op schema. De initiële doelstelling was dat de gasreservoirs begin oktober voor 85 procent gevuld zouden zijn. Begin november moet het 95 procent zijn. Daarmee kan Duitsland twee zware wintermaanden (januari en februari) aan, zonder dat de reservoirs worden aangevuld.

De voorbije maanden wijzigden de gasstromen radicaal. Tot begin dit jaar kwam ruim de helft van het Duitse aardgas uit Rusland. Vandaag komt uit die richting dus bijna geen gas meer, terwijl de gasreservoirs wel worden aangevuld. Vanuit Rusland komt enkel nog wat aardgas via een pijpleiding aan de Tsjechische grens. Van daar steeg de aanvoer lichtjes.

De belangrijkste leveranciers zijn nu België, Nederland en Noorwegen. Het nadeel van die ommekeer is uiteraard het prijskaartje. De aardgasprijs is in een jaar maal tien gegaan. De Duitse netwerkbeheerder Bundesnetzagentur blijft er weliswaar gerust in: “Door de maatregelen die we de voorbije maanden namen, zijn we beter voorbereid op een stopzetting van de Russische import. We boeken vooruitgang via alternatieve invoerkanalen en de bouw van lng-terminals.”

Duitsland heeft nog geen lng-terminals. In totaal komen er vijf. De eerste, met een capaciteit van 7,5 miljard kubieke meter gas (8,5% van het Duitse verbruik), zou eind dit jaar opstarten in Wilhelmshaven, de laatste in februari 2024. Klaus Müller, de topman van Bundesnetzagentur, blijft er wel op hameren dat de Duitsers een vijfde minder gas moeten verbruiken, willen ze de winter behoorlijk doorkomen. Die besparing is in het eerste halfjaar bereikt. Volgens de Duitse netwerkbeheerder is er overigens geen enkele technische reden waarom er geen gas meer door de Russische pijpleiding Nord Stream 1 vloeit.

Welke overheidssteun geeft de Duitse federale regering?

Na een marathonvergadering kwam de Duitse federale regering op zondag 4 september met een derde steunpakket, van 65 miljard euro. “Het worden moeilijke tijden”, verklaarde kanselier Olaf Scholz. “Het is veel geld. Maar het is nodig. We laten niemand vallen.” In totaal maakte de Duitse regering al 95 miljard euro vrij om de oplopende energieprijzen te counteren.

Studenten krijgen een toeslag van 200 euro, gepensioneerden krijgen 300 euro. Ook mensen met lagere inkomens (tot 2 miljoen gezinnen) krijgen een extra vergoeding.

Opvallend is de ingreep in de elektriciteitsmarkt. De elektriciteitsprijs is vandaag gekoppeld aan de gasprijs, terwijl slechts 5 procent van de Duitse elektriciteit door gascentrales wordt gemaakt. Steenkoolcentrales, kerncentrales en producenten van groene energie (wind en zon) zagen hun productiekosten nauwelijks stijgen, terwijl de eindverkoopprijs fel klom. De Duitse regering wil overwinsten afromen. Die worden gebruikt voor prijsblokkeringen voor een bepaalde hoeveelheid elektriciteitsgebruik. Voor extra verbruik gelden hogere tarieven. Op de maatregel kwam al veel kritiek. Wat wil de federale regering belasten, en voor welke volumes aan gemaakte elektriciteit gelden de overwinsten?

De maatregel van prijsblokkeringen tot een bepaalde hoeveelheid verbruikte elektriciteit geldt ook voor kmo’s. Voor grotere bedrijven is er al langer een steunpakket voor oplopende energiekosten. Toch is de regering er nog niet helemaal uit. Ze “onderzoekt” hoe ze bedrijven kan helpen die de productie moeten stilleggen door te hoge gasprijzen.

Glijdt Duitsland af in een recessie?

ING-hoofdeconoom Carsten Brzeski verwacht dat Duitsland deze herfst in een recessie terechtkomt, ondanks de extra overheidssteun. “Dit pakket betekent minder dan 2 procent van het Duitse bbp. Tijdens de pandemie was er een stimuluspakket voor 15 procent van het bbp”, stelt hij. Brzeski benadrukt ook dat het nog onduidelijk is hoe de overheid de energiekosten voor de bedrijven wil milderen.

Ook Jörg Krämer, hoofdeconoom van Commerzbank, vindt 65 miljard euro niet genoeg. De hoge energieprijzen leiden tot een aanbodschok. “Duitsland kan deze herfst in een recessie terechtkomen.” Bedrijven zullen hun productie moeten beperken door de hoge energieprijzen. Volgens een rondvraag van de Duitse Industrie- en Handelskamer zou 16 procent van de leden een productiebeperking overwegen. Toch wordt het recessie-effect gemilderd door de 65 miljard euro overheidssteun, denkt Jörg Krämer. In het tweede kwartaal groeide de Duitse economie nog met 0,1 procent.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content