Denk eens even na over de belangrijkste gebeurtenissen in uw leven. U heeft rechten gestudeerd omdat uw vriendin ook rechten ging studeren. U woont nu in dat grote herenhuis waar u toevallig voorbij wandelde. U bent niet gestorven in dat auto-ongeluk; had u één meter meer naar links gezeten, dan zou u er nu niet zijn om deze column te lezen. U hebt uw partner leren kennen op een fuif waar u in feite niet naartoe wou. Net toen u carrière ging maken bij de bank-met-de-stevige-lokale reputatie werd ze overgenomen door een nog veel grotere bank, die totaal andere eisen stelde. Uw zorgvuldig opgebouwde loopbaan stortte als een kaartenhuisje in elkaar. U ging rijk worden in de muziekindustrie; toen was er Napster en alle muziek werd gratis. En hebben de Chinezen nu niet net uw sector uitgekozen om een prijzenoorlog te starten en vol te houden?
Probeer eens zeer eerlijk te zijn. Plaats u zelf 15 jaar terug, we schrijven dan 1992. Juist, de Europese markt wordt een absoluut feit. Men spreekt zelfs van een eenheidsmunt, de ecu, of de euro. Welke van de volgende ontwikkelingen hebt u dan verwacht?
Brussel-Halle-Vilvoorde is nog steeds niet gesplitst.
Mensen dragen 10.000 liedjes mee in een klein doosje.
80 % van de invoer van het elektronische speelgoed komt uit China.
Zowat iedereen, jong en oud, man en vrouw, telefoneert altijd en overal.
Nederlanders stemmen tegen een Europese grondwet.
Het noordpoolijs is bijna gesmolten.
Volwassenen geraken verslaafd aan virtuele interacties zonder ooit een mens te zien.
Iedereen herkent onmiddellijk dergelijke voorbeelden. Maar slechts enkelingen kunnen dit soort fenomenen glashelder formuleren.
Nassim Nicholas Taleb. Hét boek van het ogenblik is ongetwijfeld de bestseller van Nassim Nicholas Taleb: ‘Zwarte Zwanen’, één van de zes genomineerden van het Financial Times businessboek van het jaar. Het woord ‘Zwarte Zwanen’ zal de volgende maanden steeds meer aan populariteit winnen. Jarenlang dachten wetenschappers dat alle zwanen wit waren. Tot men in Australië voor het eerst een zwarte zwaan observeerde. Een observatie met grote impact. De essentie zelf van het concept ‘zwaan’ werd in vraag gesteld. Wit behoort blijkbaar niet tot de essentie van zwaan zijn. Achteraf gezien, wist natuurlijk iedereen wel dat er ook zwarte zwanen moesten bestaan, of bruine.
De menselijke geest moet de dingen blijkbaar eerst gezien hebben, vooraleer het echt doordringt. Het concept en het grote gevaar van tsunami’s waren reeds lang gekend. Toch was de tsunami van Kerstmis 2004 een echte zwarte zwaan. Een zeldzame gebeurtenis, die de gevestigde opvattingen door elkaar schudt en die achteraf gezien iedereen wel verwacht had.
Popper. En zoals de filosoof Popper reeds opmerkte rond zwarte zwanen: de afwezigheid van een bewijs is daarom nog niet het bewijs van een afwezigheid. De wereld is onvoorspelbaar, maar we doen voortdurend alsof die wel voorspelbaar is. We weten dat onze generatie anders is dan de vorige en toch denken we dat de volgende erg op ons zal lijken. Overal duiken zwarte zwanen op. Eén observatie kan het gemiddelde onderuithalen. Toch doen we altijd alsof het gemiddelde het allerbelangrijkste is. Je zou nochtans beter niet door een rivier waden die gemiddeld één meter twintig diep is. Er kunnen extreme dingen gebeuren die in je voordeel werken of in je nadeel. Verzeker als kleine verzekeringsmaatschappij dus geen natuurrampen, want één orkaan, en je bent failliet. Geef maar romans uit, want je weet dat één bestseller tien verliezers compenseert. Verzeker je maar tegen hospitalisatie, en aanvaard geen limiet op de totale uitkeringen, want je zou plots kunnen lijden aan een zeer dure ziekte. Dek je goed in tegen negatieve zwarte zwanen en stel je open voor de positieve zwarte zwanen: ga bijvoorbeeld naar plaatsen waar je veel interessante mensen kan ontmoeten. Voer enkele gekke projecten uit, laat je desnoods maar wat bedriegen, maar zorg er wel voor dat geen enkel verlies te hoog kan oplopen. En één gek geslaagd project kan al de verliezen netjes compenseren.
Bedrijfsleiders kunnen het niet echt weten. Taleb legt een vreemd probleem bloot. Sommige mensen weten veel. Denk maar aan je tandarts, een leraar geschiedenis of een piloot. Maar vele bedrijfsleiders worden verondersteld dingen te weten die ze absoluut niet kunnen weten: zal een productintroductie lukken? Zal een fusie positieve synergieën realiseren? Zal de dollar stijgen? Zal de consument het nieuwe model echt leuk vinden? De bedrijfsleider kan natuurlijk altijd hopen dat het antwoord op die vraag positief is, maar kan hij het weten? Op het gemiddelde van marktstudies kunnen bedrijfsleiders zich niet echt baseren, want zwarte zwanen kunnen voor tsunami-effecten zorgen. De conclusie is snel duidelijk: bedrijfsleiders kunnen het niet echt weten, daarvoor is het allemaal veel te toevallig. Heette het vorige boek van Taleb niet ‘fooled by randomness’? Vrij vertaald luidt dat: het toeval speelt altijd met onze voeten. Dat maakt management net zo uitdagend en … onmogelijk. Het is waarschijnlijk net daarom dat het een hypnotische aantrekkingskracht blijft uitoefenen.
De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.
Reacties: marc.buelens@trends.be
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier