Wilde stakingen zijn niet illegaal

Agoriatopman Paul Soete noemt de recente stakingsacties onwettelijk. Maar klopt dat wel? En in welke mate ligt de verantwoordelijkheid bij vakbonden of werkgevers?

Kan een staking onwettelijk zijn?

Juridisch gezien bestaan er geen illegale stakingen. Sinds 1921 is staken uit de strafwet gehaald. Soete heeft wel een punt als hij zegt dat stakingen in strijd zijn met overeenkomsten die waren afgesloten. Bij een staking wordt zo’n contract gebroken als vakbonden en werkgevers er zich in een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) toe verbonden hadden niet te staken om hogere looneisen af te dwingen. Individuele werknemers zijn echter niet gebonden door de socialevredeplicht zoals die in een cao vervat kan worden. Dat stelt een arrest van het Hof van Cassatie. Gevolg is dat het uitroepen van een spontane of wilde staking door werknemers volledig legitiem is.

Waar ligt de verantwoordelijkheid van de vakbonden?

Men zou kunnen denken dat vakbonden geen schuld treft wanneer een aantal werknemers los van de vakbond beslist het werk neer te leggen. Dat klopt niet. Vakbonden en werkgevers sluiten een cao en de bonden hebben daarbij de plicht om de individuele werknemer te disciplineren. Ook al zijn werknemers niet gebonden door de socialevredeplicht, de vakbonden moeten wel een poging ondernemen om de vrede te bewaren. Ze kunnen de stakers aanspreken en hen duidelijk maken wat de afspraken in de cao zijn.

Die houding maakt impliciet deel uit van ons overlegmodel. Indien de vakbonden die verantwoordelijkheid niet opnemen, worden de fundamenten van het overleg ondermijnd. Politiek heeft Soete dus een punt.

Maar bijvoorbeeld de toeleveringsbedrijven in de automobielsector zijn meestal niet gebonden door de akkoorden die in het moederbedrijf worden afgesloten. De werknemers van de toeleveranciers vallen niet altijd onder de cao’s van de metaalnijverheid. Bedrijven hebben die werknemers vaak naar goedkopere paritaire comités geduwd. Daarin zijn ze niet gebonden door een cao die bijvoorbeeld stelt dat stakingen om looneisen verbiedt. Maar anderzijds zijn de lonen er vaak lager.

Worden sociale conflicten voer voor rechters en advocaten?

Wanneer er stakingspiketten aan te pas komen, grijpen bedrijven meer en meer naar juridische wapens. Via een eenzijdig verzoekschrift bij de rechtbank proberen werkgevers een einde te maken aan stakingsacties. Arbeidsrechtbanken hebben zich in deze onbevoegd verklaard. De rechtbanken van eerste aanleg hebben wel al uitspraken gedaan waarna piketten moesten worden opgeruimd. De Raad van Europa heeft ons land daarvoor op het matje geroepen, want dit alles is in strijd met het Europees Sociaal Handvest. Al komt het stakingsrecht op zich niet in het gedrang.

Is het Herenakkoord de facto dood en begraven?

In 2002 maakten de sociale partners afspraken over hoe sociale conflicten moeten verlopen, het zogenaamde Herenakkoord. Het hield in dat werknemers een stakingsaanzegging moeten doen en geen buitensporige middelen mogen inzetten. En werkgevers moeten niet direct naar de rechtbank lopen. Sociale onrust heeft het Herenakkoord meer en meer onder druk gezet. De sociale partners verwijten elkaar dat ze het niet respecteren. De recente stakingen worden de ultieme testcase voor het akkoord. (T)

y Door Alain Mouton