Wie is bang van de robocontrole?

De hoeveelheid data die wordt opgeslagen, is gigantisch. Bovendien geven al die gegevens hun geheimen prijs als ze op de juiste manier worden geordend. Niet overtuigd? Dan brengt deze anekdote u misschien op andere gedachten. In de Verenigde Staten schreef een man zijn supermarkt een brief met het verzoek zijn gezin niet langer te bestoken met informatie over geboortes en baby’s. In zijn gezin was niemand zwanger, stelde hij. Helaas wist hij niet dat zijn minderjarige dochter dat wel was. Uit aankoopgedrag kan een supermarkt nauwkeurig bepalen welke gebeurtenissen op til zijn in het leven van een consument. De technologie die tot zulke voorspellingen in staat is, wordt aangeduid als big data. Vorige week nog zei David Farrell, vicepresident van IBM, dat “big data voor de eenentwintigste eeuw zijn wat fossiele brandstoffen waren voor de twintigste eeuw”.

Overheden en ondernemingen verzamelen ontzaglijk veel gegevens over u en mij. Sommige ondernemingen zijn zelfs wettelijk verplicht die gegevens te bewaren. Onze telefonische contacten worden systematisch bijgehouden. Idem met de websites die we bezoeken. De data die over een persoon worden vergaard, gaan dus ver.

Uiteraard moeten ook financiële instellingen heel wat data bewaren. Voor hen wordt de lat nog hoger gelegd. Ze moeten de activiteiten van hun cliënten monitoren om na te gaan of die zich niet schuldig maken aan witwaspraktijken. U denkt wellicht dat dat aan u voorbijgaat, omdat u zich niet inlaat met wapen- of drugshandel. Maar zo eenvoudig is dat helaas niet meer. De drempel van wat als ‘witwassen’ wordt beschouwd, daalt. De witwaswetgeving verplicht ook om fiscale vergrijpen te melden. Onlangs werd die drempel verlaagd tot “ernstige fiscale fraude”. Of fraude ernstig is, moet worden beoordeeld afhankelijk van het vermogen van de belastingplichtige.

Banken worden zo gedwongen aan de alarmbel te trekken bij een vermoeden of een aanwijzing dat een cliënt mogelijk enkele tienduizenden euro heeft ontdoken. En dat komt veel meer voor dan gedacht. Denk maar eens aan een gemiddelde beleggingsportefeuille die vergeten is in de aangifte van een nalatenschap. Doen de banken daar geen melding van, dan dreigt een boete. Banken kunnen bezwaarlijk een leger aan manschappen inzetten om uw financiële va-et-vient op te volgen. De technologie zal de financiële sector daarom meer en meer te hulp moeten snellen. Inderdaad: big data. De fiscus kan die data gebruiken voor geautomatiseerde belastingcontroles, ook wel aangeduid als robocontroles.

Terwijl de Belgische fiscus nog worstelt met datamining om de meest fraudegevoelige dossiers aan een onderzoek te onderwerpen, staan andere landen al veel verder. Italië controleert belastingplichtigen met zijn ‘redditometro’. Dat is een database die automatisch het belastingprofiel van de belastingplichtige vergelijkt met uitgaven die worden verzameld op basis van creditcards en bankinformatie. Dat brengt excessieve uitgaven aan het licht. Ook de computerprogramma’s van de Amerikaanse fiscus schuimen het internet af op zoek naar informatie over belastingplichtigen. Uiteraard worden websites zoals Ebay, Facebook en LinkedIn gecontroleerd. Maar er wordt een stuk verder gegaan om het fiscaal relevante DNA van de belastingplichtigen te ontcijferen. De supercomputer maakt op zijn cyberspeurtocht zelfs gebruik van gezichtsherkenning.

Ons land heeft nog een lange weg af te leggen. De Belgische fiscus is nog niet verder geraakt dan datamining en tekstuele auditsoftware, om gekopieerde elektronische gegevens leesbaar en doorzoekbaar te maken. Wellicht zal zich in de toekomst de vraag aandienen of robocontroles niet het beste worden geoutsourcet aan privéondernemingen die de technologie al in huis hebben.

Een andere vraag is hoe de belastingplichtigen zich in de toekomst moeten gedragen om uit het zicht van de fiscale big data te blijven. Daarmee wordt dan de vraag gesteld hoe het recht op privacy moet worden ingevuld. Dat is voer voor een volgende column, al mag duidelijk zijn dat dit begrip een andere invulling moet krijgen in de wereld waarin we vandaag leven.

Jan Tuerlinckx is advocaat van Tuerlinckx Fiscale Advocaten.

JAN TUERLINCKX

“Big data zijn voor de eenentwintigste eeuw wat fossiele brandstoffen waren voor de twintigste eeuw”