Wie bedroog wie en waarom?

Vorige week werden twee Belgische bankiers vrijgepleit in een vermeende fraudezaak voor rekening van de vroegere topman van de Congolese mijnmaatschappij Gécamines. Waren zij het slachtoffer van wedijver tussen Zuid-Afrikaanse en Zimbabwaanse veiligheidsdiensten om de rijkdommen van Congo?

Pirlet was afdelingsdirecteur corporate banking van ABN Amro in Johannesburg, en Du Bois de vertegenwoordiger van Belgolaise ( Fortis Bank). Beiden verloren hun baan, maar de rechter zuiverde hen van alle blaam. Niettemin roept de affaire vragen op:

Eerste hypothese: Werd ABN Amro door de Zuid-Afrikaanse veiligheidsdiensten gemanipuleerd? Maar heeft de bank, eenmaal de zaak aan het rollen was, de gelegenheid ook te baat genomen om terloops een financiële put te dichten? Waarbij Jean-Charles Pirlet het slachtoffer werd van die machinaties?

Tweede hypothese: Was de politieke afrekening van Zuid-Afrika met de Zimbabwaanse blanke topman van Gécamines een buitenkansje voor de Belgische liberale lobby om Rautenbach te wippen en de Belg George Forrest naar de top van Gécamines te catapulteren? Waarbij Willy Du Bois het slachtoffer werd van deze machinatie?

We bekijken beide hypothesen.

Pirlet/ABN Amro en de Zuid-Afrikaanse staat

Volgens de aanklacht werd ABN Amro door Pirlet voor 47 miljoen dollar opgelicht toen die aan Rautenbach een krediet toekende. Maar opmerkelijk is dat de Zuid-Afrikaanse staat _ en niet Pirlets werkgever _ de rechtszaak aanspande.

Tijdens het proces spraken de door de staat opgeroepen getuigen van ABN Amro elkaar tegen. Het werd duidelijk dat de verantwoordelijkheid voor de kredietverlening aan Rautenbach niet bij Pirlet (corporate) lag, maar volledig bij de kredietdepartmenten in Amsterdam en in Johannesburg. Gewezen managing director Otto Van den Bosch van ABN Amro in Johannesburg erkende dat hij de verklaring waarin Pirlet van fraude werd beschuldigd, had ondertekend. Ze was opgesteld door Nic Rowell van Kroll & Associates, het internationale detectivebureau dat in opdracht van de Zuid-Afrikaanse regering werkte.

Inmiddels heeft ABN Amro voor de vermeende fraude door Pirlet 22 miljoen dollar opgestreken van haar verzekeringsmaatschappij Lloyds of London. Kan het zijn dat de zaak-Pirlet mooi meegenomen was om met geld van de verzekering zware verliezen te recupereren, die ABN Amro had geleden bij een reeks slechte financieringen, onder meer van de Zuid-Afrikaanse sportketen LeisureNet? Het antwoord volgt wellicht op de rechtszaak die Jean-Charles Pirlet op zijn beurt tegen ABN Amro aanspant.

Du Bois/Belgolaise en de Zuid-Afrikaanse staat

Hoewel ABN Amro Pirlet niet zelf aanklaagde, maar wel meteen ontsloeg, beschuldigde diezelfde bank Willy Du Bois (Belgolaise) van witwaspraktijken voor rekening van Rautenbach en van omkoping van Pirlet. Om dit te staven, werden rekeninguitreksels van Du Bois door de Belgische overheid aan de Zuid-Afrikaanse justitie overgemaakt. De rechtbank stelt nu echter in haar vonnis dat “de Zuid-Afrikaanse staat deze documenten enkel kon bekomen omdat ze de Belgische overheden had misleid” (sic).

Na de ineenstorting van Gécamines, de traditionele grote klant van Belgolaise bank, was Billy Rautenbachs bedrijvengroep Wheels of Africa de belangrijkste cliënt geworden van Belgolaise in Johannesburg, zeer tot ongenoegen van de Belg George Forrest. Du Bois had meermaals zijn twijfels geuit bij een aantal projecten van Forrest in Congo.

De benoeming in november 1999 van Billy Rautenbach tot topman van Gécamines door president Laurent-Désiré Kabila werd in Brussel en in Pretoria niet op gejuich onthaald. De Zimbabwaan Rautenbach is Afrikaner van afkomst en had goede relaties met de ANC-top in Zuid-Afrika. Maar hij had tevens connecties met de politieke top in Zimbabwe. In de kortsluiting tussen Zuid-Afrikaanse en Zimbabwaanse politieke en economische netwerken om mijnbelangen in Congo, trok Rautenbach aan het kortste eind.

Na een golf van verdachtmakingen werd Rautenbach in maart 2000 aan de top van Gécamines vervangen door George Forrest. Rautenbach werd immers door Zuid-Afrika beschuldigd van BTW-fraude, moord, drugssmokkel en wapenhandel _ aantijgingen die door de rechtbank in Pretoria ongegrond werden verklaard.

Kan het zijn dat de zaak-Du Bois mooi meegenomen was om een lastpost voor Forrest opzij te schuiven?

In de slangenkuil van Congo lijkt manipulatie van media, bedrijven en politici door verborgen lobbygroepen meer de regel dan uitzondering te zijn. Vorige week moest bijvoorbeeld de eerbiedwaardige Britse BBC-omroep toegeven dat een bericht dat ze de wereld had ingestuurd volledig fout was. De BBC had, op grond van Zuid-Afrikaanse bronnen, gemeld dat het diamantbedrijf Oryx Natural Resources “sterke banden heeft met het Al Qaeda-terroristennetwerk van Osama Bin Laden.” Toevallig heeft de Zimbabwaanse regeringstop een participatie in Oryx, dat diamant uitbaat in Congo (Oryx wordt ook genoemd in het jongste VN-rapport over de economische plundering van Congo).

Gevraagd hoe het komt dat ABN Amro niet zelf de fraude vaststelde (aangezien het interne Score-informaticasysteem alle kredietstromen permanent aangeeft), maar er pas achterkwam nadat de Zuid-Afrikaanse justitie de bank attent had gemaakt op ‘fraude van 47 miljoen dollar’ zegt Jochem van de Laarschot, woordvoerder van ABN Amro Amsterdam: “De bank deed geen aangifte omdat het Openbaar Ministerie van Zuid-Afrika bezig was met een onderzoek. Het bewijs voor fraude werd door de rechter onwettig verklaard op basis van een vormfout, maar ABN Amro blijft overtuigd dat er oplichting is geweest.” Op onze vraag “door wie?” en “of de bank het daarbij laat”, antwoordt Van de Laarschot “dat de zaak niet gesloten is”. Hij voegt er nog aan toe “dat Pirlet zijn baan verloor ten gevolge van een interne reorganisatie in de bank”.

Jean-François Beyer, gedelegeerd bestuurder van Belgolaise in Brussel: “Wij hebben als bankier een discretieplicht. Het past niet dat wij commentaar hebben bij de mogelijke politieke impact van kredietaangelegenheden. Persoonlijk ben ik tevreden met de vrijspraak voor Willy Du Bois, maar er is niet noodzakelijk een verband tussen deze zaak en de beëindiging van zijn contract met de bank.”

Erik Bruyland

In de slangenkuil Congo worden bedrijven, media en politici gemanipuleerd door duistere lobby’s.