‘We willen wegen op het beleid’

De volgende regering heeft een nieuwe stem om naar te luisteren. De Federatie Onafhankelijke Seniorenzorg (FOS) heeft zichzelf herdoopt in het Vlaams Onafhankelijk Zorgnetwerk (Vlozo). Geert Uytterschaut en Lode Van den Brande, de twee toplui van de beroepsfederatie, presenteren hun verlanglijstje.

“Financiële gezondheid in de ouderenzorg is een must”, zegt Geert Uytterschaut, de nieuwe voorzitter van de verzamelde onafhankelijke rusthuisuitbaters in Vlaanderen. Ruim twintig jaar geleden verenigden een aantal onder hen zich al in de Federatie Onafhankelijke Seniorenzorg (FOS). Sinds een maand gaat de beroepsvereniging onder de nieuwe naam Vlaams Onafhankelijk Zorgnetwerk (Vlozo) door het leven en hebben de intussen 160 leden — goed voor 13.000 bedden en 10.000 werknemers — nieuwe statuten goedgekeurd.

Pluralistisch

De naamsverandering is blijkbaar meer dan een poetsbeurt. De nieuwe naam verwijst naar Vlaanderen, naar het onafhankelijke karakter van de federatie en symboliseert bovendien een verbredingsoperatie die Vlozo beoogt. Uytterschaut: “De zesde staatshervorming hevelt de ouderenzorg grotendeels naar de regio’s over. Wij zijn daarin een belangrijke speler als verdediger van de belangen van de onafhankelijke woonzorgcentra. We zien ons in de toekomst ook als spreekbuis voor de belangen van andere onafhankelijke voorzieningen. Bijvoorbeeld in thuiszorg, verpleegkunde, kinesitherapie of kinderopvang. We verbinden ons niet aan een politieke partij of religieuze strekking, maar zijn pluralistisch. Wij ondersteunen iedereen die een initiatief neemt in de ouderenzorg.”

De redenering achter die verbreding is dat alle residenten in een rusthuis vroeg of laat ook een dokter, verpleegkundige of kinesist nodig hebben. Volgens Vlozo is het goed dat één sectorfederatie al die belangen verenigt. Of die aanpak ook werkt, valt nog af te wachten, maar hij was wel in overeenstemming met het wenslijstje van Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V). “Wij willen wegen op het beleid”, zegt Uytterschaut. “Wij hebben als sectorfederatie veel ervaring op het terrein en kunnen de noodzakelijke geloofwaardigheid voorleggen om gehoord te worden.”

Deugdelijk bestuur

De nieuwe identiteit van de beroepsfederatie vroeg ook een nieuw logo. De federatie verhuisde naar nieuwe kantoren op de De Keyserlei in Antwerpen. Binnenkort volgt een nieuwe website. De verbredingsoperatie blijft intussen vooral een mooi idee. “We hebben gesprekken, maar voorlopig heeft dat nog niet tot nieuwe betalende leden geleid. Maar dat is logisch omdat onze statuten nog maar pas vernieuwd zijn”, weet Uytterschaut.

Van de 190 onafhankelijke rusthuisdirecteurs in Vlaanderen zijn er 160 lid bij Vlozo. Het middel waarmee de sectorfederatie toekomstige leden ook buiten de rusthuissector wil overtuigen, heet deugdelijk bestuur. “Daar hebben we in onze statuten nu duidelijk voor gekozen”, zegt Lode Van den Brande. Hij was de oprichter en lange tijd de voorzitter van FOS. Bij Vlozo is hij als gedelegeerd bestuurder verantwoordelijk voor het dagelijkse bestuur. “Onze raad van bestuur telt nu dertig leden omdat we het belangrijk vinden dat iedereen zijn stem kan laten horen.”

Voorlopig is het gecumuleerde omzetcijfer van de Vlozo-leden goed voor 500 miljoen euro. “Dat is niet niks in onze economie”, zegt Uytterschaut. “Maar het is de bedoeling dat we door de verbreding meer gewicht in de schaal kunnen leggen. De wooncentra zijn trouwens voor de resident van morgen geen geïsoleerde fenomenen. De toekomstige ouderen zullen andere verwachtingen hebben dan de bewoners van vandaag. Ze willen hun oude dag op een andere manier doorbrengen. Dat leidt tot meer vraag naar kwaliteit van service en verzorging. Door de vergrijzing is er bovendien ook meer nood aan specialisatie. Onze federatie, maar ook de wetgever, moet zich daaraan aanpassen.”

“Wij willen als sectorfederatie echt au sérieux genomen worden”, voegt Van den Brande toe. “Deugdelijk bestuur is een garantie dat de mensen aan het roer luisteren naar de verzuchtingen bij leden en residenten. Ook voor de overheid kan dat een belangrijke hefboom zijn. Volgens ons is deugdelijk bestuur en de daarbij horende transparantie een middel om de discussie over winst in de zorg te herleiden tot haar ware proportie.”

Staatshervorming is begin

In de ouderenzorg verschoof de zesde staatshervorming ruim 1,3 miljard middelen naar Vlaanderen. Voor Vlozo is dat maar een begin. Uytterschaut: “De bevoegdheden worden slechts voor 75 procent overgeheveld. De thuiszorg blijft federaal. Het maakt dat een kinesist in een rusthuis (ROB) wordt betaald door het federale budget thuiszorg, en in een rust- en verzorgingstehuis (RVT) wordt betaald door Vlaanderen. Als de Vlaamse minister de kinesist uit de normering van het RVT haalt, dan draait de federale staat opnieuw op voor de betaling. De situatie is er met andere woorden niet eenvoudiger op geworden.”

Volgens Vlozo moet Vlaanderen de krijtlijnen van een nieuw Vlaams zorgmodel nog verder uittekenen. “We moeten die 1,3 miljard zorgvuldig herbekijken over de zuilen en sectoren heen”, aldus Van den Brande. Uytterschaut: “Vlaanderen vergrijst snel. Tegen 2020 zullen er in België 130.000 personen met dementie zijn. Er zijn in Vlaanderen nu 320.000 tachtigplussers, dat stijgt naar 380.000 in 2020. Dat is heel erg binnenkort. De werkingsmiddelen voor woonzorgcentra stijgen gemiddeld met 4 procent per jaar, maar tegen 2050 zal 11 procent van de Vlaamse bevolking ouder dan 80 zijn. Om dat te financieren moeten de werkingsmiddelen echt sneller stijgen.”

Van den Brande: “We vinden dat de overheid te statisch naar ouderenzorg kijkt. Ze vraagt zich onvoldoende af waar de stijging van de kosten vandaan komt. De bouw van een nieuw rust- en verzorgingstehuis duurde vroeger drie jaar. Tegenwoordig is dat tien jaar, onder andere door complexe procedures en juridisch verzet van buurtbewoners. De bouwkosten stijgen, terwijl de verplichtingen toenemen. Het maakt dat er een schaarste ontstaat. Meer thuiszorg vangt dat tekort niet op.”

Rechtszekerheid

Een van de vier punten in het memorandum (zie kader Het memorandum van Vlozo) dat Vlozo aan de volgende Vlaamse regering richt, gaat over een belangrijke barrière voor het vergroten van het aanbod in de ouderenzorg. “Als de regering wil dat er meer aanbod komt, moet ze niet alleen naar de centen kijken”, benadrukt Uytterschaut. “Wij willen dat er rechtszekerheid komt voor de meer dan 20.000 goedgekeurde voorafgaande vergunningen.”

Die voorafgaande vergunningen zijn een gevolg van de regelgeving uit het verleden. De overheid keek naar de demografische evolutie van het aantal zestig- en tachtigplussers voor de komende vijf jaar. Op basis van die projecties programmeerde ze de nood aan rusthuisbedden. Private en publieke initiatiefnemers konden daarop intekenen op voorwaarde dat ze bouwgrond hadden en de intentie hadden om een rusthuis te bouwen. Bij goedkeuring volgde een voorafgaande vergunning. “Dat was een verworven recht en dat werd automatisch in een erkenning en een terugbetaling van forfaits omgezet”, vertelt Uytterschaut. “Vlaanderen verdeelde de jongste jaren 20.000 dergelijke vergunningen. Initiatiefnemers hebben intussen leningen bij de bank genomen, hun gronden verbeterd enzovoort. Maar de minister van Welzijn heeft eind vorig jaar beslist om dat systeem aan te passen en de voorafgaande vergunning niet automatisch om te zetten in terugbetaling. Dat creëert rechtsonzekerheid.”

Het gevolg is dat er nu jaarlijks slechts 1300 tot 1600 bedden bijkomen, terwijl de noden veel groter zijn. Afgaand op eigen ramingen rekent Vlozo dat er 2500 bedden per jaar moeten bij komen om de demografische evolutie te volgen. “Wij vragen daarom dat er opnieuw rechtszekerheid komt voor onze leden”, zegt Van den Brande. “In de praktijk dreigen initiatiefnemers het voortraject volledig uit eigen zak te moeten financieren. Dat is niet houdbaar.”

Vorig jaar waarschuwde Itinera al voor een vergrijzingstsunami. Volgens de denktank zou in Vlaanderen elke week een nieuw rusthuis open moeten gaan om de nood te lenigen. Vlaanderen blijft daar met 1300 nieuwe bedden per jaar ver onder. “Als we zo voortdoen is er maar één mogelijke conclusie”, argumenteert Uytterschaut. “Er komen nog langere wachtlijsten.”

Financiering per patiënt

Een van de oplossingen ziet Vlozo in meer ruimte voor het privé-initiatief. Het pleit er daarom voor om op termijn de vraag te financieren in plaats van het aanbod. Uytterschaut: “Vandaag wordt een rusthuis gefinancierd om wat het aanbiedt. Het lijkt ons beter de 80-plussers zelf te responsabiliseren en op basis van hun individuele nood financiering te geven. Dat vergt een hertekening van het landschap. Maar wij staan daarvoor open. Het zal de kwaliteit van de zorg ten goede komen. Op termijn moet voor ons de manier waarop we de rusthuizen financieren sowieso op tafel komen.”

ROELAND BYL, FOTOGRAFIE PAT VERBRUGGEN

“We zijn pluralistisch en ondersteunen iedereen die een initiatief neemt in de ouderenzorg” Geert Uytterschaut

“Deugdelijk bestuur is een garantie dat de mensen aan het roer luisteren naar de verzuchtingen bij leden en residenten” Lode Van den Brande

“Door de vergrijzing is er meer nood aan specialisatie. De wetgever moet zich daaraan aanpassen” Geert Uytterschaut