We verdrinken onze akkers

Enkele millimeters stijging van de zeewaterspiegel en enkele tienden van een graad warmer, veel mensen die dicht bij de oevers van grote rivieren leven… Waterbeheer wordt de komende jaren alleen maar belangrijker.

Mijn fascinatie voor grote waterwerken is sinds enkele jaren sterk toegenomen, omdat ik er nu elke dag mee geconfronteerd word. Wonen aan een grote waterloop met prachtige schorren en slikken maakt het contact met de natuur intenser. Een gesprek met Aimé, een ambtenaar op rust, maakt veel duidelijk. Tijdens zijn loopbaan was hij belast met het beheer van de waterwegen in onze rustige, groene gemeente.

Als het over grote trends gaat, is het tijdsperspectief de beste bondgenoot. Toen Aimé me vertelde dat tijdens zijn loopbaan het peil van de Schelde met bijna anderhalve meter was gestegen, was dat toch even slikken. Eén oorzaak is de verzanding, maar ook de stijging van het zeewaterpeil en de snelle evacuatie van regenwater spelen een rol. Toen aan het einde van de jaren negentig de uitbreiding van de Antwerpse haven ter tafel lag, werd het grote Sigmaplan uitgetekend. Om de bewoners rond de Schelde te beschermen tegen de almaar groeiende watertoevloed, worden sindsdien grote gecontroleerde overstromingsgebieden aangelegd. Hectares vruchtbare grond worden teruggegeven aan de natuur. Geen haar op mijn groene hoofd dat daar iets kan tegen hebben. Maar na het aanhoren van de nuchtere analyse van een ervaringsdeskundige moet ik mijn groene haren toch maar snel in een andere plooi leggen.

De overstromingsgebieden zullen zo vaak onder water worden gezet, dat ze na een paar jaar volledig verzanden en de bodem verstikt. De mooie inheemse loofbomen en prachtige landelijke flora worden in geen tijd vernield. Er komen weliswaar nieuwe bewoners die vooral de ornitholoog blij maken, maar wie zal de rekening betalen als over enkele jaren deze gebieden moeten worden uitgebaggerd, en wat zal de ecologische schade zijn? Ik durf er niet aan te denken, zeker in de wetenschap dat het landbeheer van waterstromen niet aangepakt wordt en er daardoor nog meer water in de Schelde terechtkomt. Dat vruchtbare grond wordt opgeofferd, jaagt bovendien de prijs van landbouwgronden omhoog. Oude landbouwbedrijven vinden enkel nog kopers in het lucratieve paardenhouderssegment.

Er wordt met andere woorden op alle vlakken minwaarde gecreëerd. Op zoek naar de meerwaarde van dit project kom ik terecht bij de aannemer, hij die de werken uitvoert en er weken tot maanden mee bezig is. Ik geloof niet dat de meerwaarde ooit gecompenseerd kan worden.

En toch kan het anders. We zouden de bevloeiing enkel bij alarmpeil in werking kunnen zetten. Met een eenvoudig systeem kunnen de akkers meer dan de helft van het jaar gebruikt worden om er meerwaarde op te realiseren. Dat kan de landbouwers wat ademruimte geven.

Daarom pleit ik voor nog meer systeemdenken. Impactstudies mogen zich niet beperken tot navelstaren, maar moeten een breed perspectief hebben. Specialisten zullen argumenteren dat de werken ook gedaan worden omdat de waterlopen verzanden. Maar ook daar zijn oplossingen voor, baggeren in open water doen we al jaren en dijken verhogen ook. Een idee is dan om het slib tijdens het baggeren onmiddellijk te vermengen met een bindmiddel en daarmee de dijken te versterken. Waarom tonen we geen ambitie en ontwikkelen we technologie waarbij we zeezand neerslaan in de monding van de Schelde en terugvoeren naar open zee?

De oplossing die we nu gebruiken, stamt uit vervlogen tijden, toen er geen gebrek was aan ruimte en er landbouwgronden in overvloed waren. Vandaag moeten we onze waardevolle gronden beschermen. Bij voortschrijdende groei komt er snel een paradigmashift. Die zal gevoed worden door dalende lokale koopkracht en lucratieve voedselprijzen op de internationale markten. Dan zullen we elke vierkante meter grond moeten gebruiken om alle mondjes te voeden, ook de lokale. Pas dan zal duidelijk worden wat de impact van onze daden is, want verzande gronden omvormen tot teeltgebieden is een zeer arbeidsintensief en traag proces. Jaren duurt het voor een akker klaar is om er voedsel op te verbouwen. We zullen ook dan minwaardes boeken, maar vooral tandengeknars.

De auteur is CEO van Melotte en oprichter van Innocrowd.

MARIO FLEURINCK

De overstromingsgebieden zullen zo vaak onder water worden gezet, dat ze na een paar jaar volledig verzanden en de bodem verstikt.