WE MOETEN STREVEN NAAR MEER GELUK

We hebben 2 % economische groei nodig om de werkgelegenheid op peil te houden. Het is een ada- gium waar weinigen aan twijfelen. Toch durft de Brit Richard Layard (zie blz. 48) dit wel te doen. We lopen te hoog op met groei en met steeds maar meer verdienen, en hebben te weinig aandacht voor niet-materiële zaken zoals gelukkig zijn. Dat is de thesis die Layard verdedigt.

Zit u al zenuwachtig op uw stoel te wippen? Weer zo’n wereldvreemde utopist. Wacht u even. Layard is in Groot-Brittannië een gereputeerde arbeidseconoom. Hij kent zijn economische klassiekers. Hij was adviseur van Labour, zetelt in het House of Lords en is professor emeritus van de London School of Economics. Met andere woorden, Layard is geen dommerik en ook geen zwever.

Met de huidige gang van zaken werken we ons in steeds moeilijker nesten. Om aan al onze behoeften te voldoen, hebben we een steeds performantere economie nodig. En omdat we niet minder willen verdienen – integendeel – moeten we steeds harder gaan werken. Want met de buitenlandse concurrentie en met de stijgende loonkosten rest ons slechts één oplossing: productiever worden. Dat betekent harder en sneller werken. En ook zo efficiënt mogelijk werken, zodat we dezelfde output kunnen leveren met steeds minder mensen.

Beide gevolgen zijn negatief voor ons geluksgevoel. Dat blijkt ook uit het onderzoek dat Layard in zijn boek Waarom zijn we niet gelukkig? presenteert. Werkloosheid en harder werken zijn twee belangrijke bronnen van zich niet gelukkig voelen. Langer blijven werken daarentegen noemt Layard wel positief.

Layard pleit om uit de rat race te stappen. We kunnen het ook met minder stellen. Moet iedereen onmiddellijk het allerlaatste digitale tv-scherm hebben? Via hoge marginale belastingvoeten moet harder werken ontraden worden. Het is een weg die bediscussieerbaar is, omdat hij wel erg veel verwacht van een belastende overheid (onder meer dat die overheid superefficiënt omspringt met de ingezamelde middelen). Maar deze ideeën zouden toch meer interesse mogen wekken bij beleidsmakers. De rat race die we nu lopen, kunnen we niet langer volhouden.

Het individualisme van vandaag heeft ons ver gebracht. De generatie die carrière wou maken, die het materiële vooropzette, heeft op welvaartsvlak veel gepresteerd. Maar trends zijn er niet om te blijven. Misschien moeten we een andere periode starten, waarbij oude waarden – Layard citeert onder andere het ‘goed doen voor anderen’ – belangrijker worden.

Het is een van de verwijten die de rebellerende islam ons maakt: het Westen heeft geen waarden meer. En hoe kan je verhinderen dat jongeren zoals in de Franse banlieues zich buiten de maatschappij stellen? Uiteraard door hen werk te geven en perspectief op een toekomst. Maar ook door hen een maatschappij aan te bieden die een waardepatroon bezit dat verder gaat dan alleen jezelf realiseren. Want, zegt Layard, voor elke mens die een trap hoger op de ladder gaat, moet een andere naar beneden. Het is mede daardoor dat het geluksniveau van onze maatschappij in zijn geheel niet stijgt.

Als afsluiting nog een doordenkertje voor de kerstperiode. Waarvan wordt u het meest blij? Als u straks onder de kerstboom het cadeautje voor uzelf hebt gevonden en openmaakt? Of als uw partner, ouder of kind uw pakje opendoet?

Guido Muelenaer