We kunnen het niet

JEF VUCHELEN

Meer dan 530 dagen na de verkiezingen van juni 2010 en ontelbare marathonvergaderingen, kunnen we niet anders dan besluiten dat ‘we het niet kunnen’. We bedoelen dan het vormen van een slagkrachtige Belgische regering. Een regering zal er wel komen, maar dat is onvoldoende.

Dat een politiek akkoord over een staatshervorming maanden onderhandelingen vergt, valt nog te begrijpen. Maar als velen verwachten dat na de volgende verkiezingen een nieuwe, nog langere, onderhandelingsronde zal worden opgestart over de volgende staatshervorming, dan illustreert dit de malaise met het bereikte akkoord. De lange begrotingsbesprekingen leggen eenzelfde euvel bloot: België is niet in staat om binnen een redelijke termijn een overtuigend politiek akkoord af te sluiten.

De aanslepende eurocrisis heeft van nagenoeg alle euroleden potentiële prooien van de internationale financiële speculatie gemaakt. Frankrijk, hoewel vandaag niet pertinent in het vizier, neemt preventieve maatregelen. Andere landen zoals Ierland, Portugal, Spanje en vooral Griekenland zijn aan hun zoveelste saneringsplan toe. In België lijkt het besef te ontbreken dat ingrijpende maatregelen dringend en noodzakelijk zijn om te vermijden dat we in dezelfde hoek als Griekenland worden geduwd. De analyse kan toch niet eenvoudiger zijn: onze overheidsschuld is te hoog, zodat een geloofwaardig en groeivriendelijk afbouwplan moet worden opgesteld. Cruciaal hiervoor is dat, binnen de grenzen opgelegd door de muntunie, de meerjarenbegroting een visie uitstraalt over het functioneren van de overheid in een moderne economie. Begrotingsmaatregelen moeten de concrete invulling van deze visie zijn. Vandaag zijn ze niet meer dan een boekhoudkundige opsomming.

Ter illustratie, ingrepen in de fiscaliteit van bedrijfswagens kunnen verantwoord worden vanuit het mobiliteitsbeleid of vanuit het vereenvoudigen van de fiscaliteit. Een verantwoording vermijdt dat ingrepen louter en alleen gepercipieerd worden als een lastenverhoging. Kibbelen over de samenstelling van de saneringsinspanningen is dan ook zinloos als men het niet eens is over het beleid. De moeilijkheden om een begroting op te stellen verbergen wellicht fundamentele tegenstellingen. Deze uitklaren is een noodzakelijke voorwaarde om een geloofwaardige begroting op te stellen.

De ervaringen van de afgelopen weken stemmen ons niet hoopvol. Mogelijke maatregelen worden geïsoleerd geanalyseerd, zonder zicht op het globale beleid. Het gevolg is dat telkens andere drukkingsgroepen het tegen elkaar opnemen en de publieke opinie bespelen met hun argumenten. Het eindresultaat is meestal dat de voorgestelde ingreep niet deugt. Dit geldt evenwel voor de meeste voorstellen, zodat men finaal niet anders kan dan besluiten dat alles in dit land vastgeroest is.

Een voor de hand liggende oplossing is dat de crisis niet alleen onafwendbaar wordt, maar zelfs nuttig zal zijn. Een harde crisis op zijn ‘Grieks’ zal, zo wordt dan geredeneerd, vaste posities onderuithalen en zorgen voor de noodzakelijke flexibiliteit. We betwijfelen dat, al was het maar omdat in een crisis de verworven rechten nog harder worden verdedigd. Enkel een zeer desastreuze crisis kan dus zorgen voor voldoende mentale openheid, maar de ‘ collateral damage‘ van zo’n scenario is bijzonder groot.

Een eenvoudiger oplossing wordt aangereikt door de ervaring van vele andere landen die onmiddellijk na het opleggen van een saneringsplan verkiezingen uitschreven. Waarom zou de huidige ontslagnemende regering geen begroting laten goedkeuren die de Europese test kan doorstaan? Die begroting moet ‘volwaardig’ zijn, dus geen voorlopige twaalfden, en een geheim deel bevatten zodat snel kan worden ingegrepen als het echt begint te stormen. Zo maakt men optimaal gebruik van het feit dat premier Yves Leterme een technocraat werd door zijn aangekondigd vertrek naar de OESO. Wat er politiek dan ook nog gebeurt, we glijden niet verder weg in de financiële afgrond. Verkiezingen kunnen dan begin maart 2012. De kiezers kunnen dan beslissen of ‘niet kunnen’ synoniem is voor ‘niet willen’.

De auteur is professor economie aan de VUB.

Begrotingsmaatregelen moeten de concrete invulling van een visie op de moderne economie zijn. Vandaag zijn ze niet meer dan een boekhoudkundige opsomming.