‘We hebben het maximum uit de brand gered’

Had Open Vld niet deelgenomen aan de regeringsonderhandelingen, dan lag er nu een strop rond de nek van de Belgische economie, benadrukt voorzitter Alexander De Croo. Hij blikt terug op wat hij een “een hervormings- en een besparingsakkoord” noemt. Een gesprek over pensioenaanvragen, lessen economie en zonneboilers.

Open Vld-voorzitter Alexander De Croo kan even uitblazen na weken van keihard onderhandelen over het regeerakkoord-Di Rupo. Maar veel rust zal hem niet gegund zijn. De komende weken moet het parlement een hele reeks hervormingen goedkeuren. Bovendien gaat de regering-Di Rupo van start onder een ongunstig economisch gesternte. De Belgische economie is in het derde kwartaal van 2011 gekrompen met 0,1 procent. Een recessie lijkt onvermijdelijk.

Bij het opstellen van de begroting gingen Elio Di Rupo en co uit van een groei van het bbp met 0,8 procent in 2012. Te optimistisch, blijkt nu. Dat betekent dat bij de eerste begrotingscontrole van 2012 extra inspanningen nodig zijn. “Twee maanden geleden heeft Open Vld een advies gevraagd aan de Hoge Raad van Financiën over groeivooruitzichten en de impact op de begroting. Daar hebben we veel kritiek op gekregen”, zegt De Croo. “We speelden zogezegd spelletjes, vertraagden de regeringsformatie. Maar een van de redenen voor onze vraag was dat we het gevoel hadden dat een begroting gebaseerd op 1,6 procent groei totaal irrealistisch was. We hadden gelijk. De regering zal inderdaad alles nauwgezet moeten opvolgen en als het nodig is zullen we bijkomende maatregelen nemen. Maar de begroting is toch conservatief opgesteld.”

TRENDS. Wat bedoelt u met conservatief opgesteld?

ALEXANDER DE CROO. “Terugverdieneffecten hebben we niet meegerekend, rente-effecten door de vermindering van de staatsschuld evenmin. Zaken die vroeger wel deel uitmaakten van een begrotingsopmaak.”

Zijn er al afspraken gemaakt over hoe een nieuwe saneringsinspanning moet worden verdeeld?

DE CROO. “Neen. Het was zo al moeilijk genoeg om tot een akkoord te komen. We zullen later wel zien hoe we de zaken oplossen.”

Werkgevers zien het niet zitten dat er bij een begrotingscontrole vooral nieuwe inkomsten zouden komen, in plaats van te snijden in de uitgaven.

DE CROO. “Ik kan dat bevestigen. Kijk, we hebben nu van iedereen een inspanning gevraagd waarbij we het groeipotentieel van ons land niet in gevaar brengen. De reacties van de werkgevers bevestigen dat. De bedrijven beschouwen het akkoord als aanvaardbaar. De meerwaardebelasting op aandelen binnen bedrijven wordt beperkt tot de meerwaarden die in één jaar worden gerealiseerd. Alle meerwaarden die over meer dan één jaar gerealiseerd worden, zijn vrijgesteld.

“Kijk naar wat op tafel lag twee maanden voor het afsluiten van de onderhandelingen en wat uiteindelijk in het regeerakkoord is opgenomen. We hebben er 2,3 miljard aan belastingverhogingen uitgehaald. Het is duidelijk dat een strop rond de nek van het land werd gelegd als het oorspronkelijke plan het gehaald had.

“Bovendien lagen aanvankelijk heel wat symboolbelastingen op tafel die totaal niet efficiënt zijn, zoals de vermogensbelasting. Die zijn er helemaal uitgehaald. Meerwaardebelasting op aandelen voor fysieke personen: weg. Akkoord, de roerende voorheffing wordt geharmoniseerd, maar dat is geen grote verrassing. Er is ook een belastingverhoging voor mensen die een roerend inkomen van meer dan 20.000 euro hebben. Maar dat is tijdelijk en in crisisperiodes vraagt men aan mensen met veel roerende inkomsten om 4 procent meer te betalen.”

Over tijdelijke maatregelen gesproken: de crisisbijdrage bestaat twintig jaar.

DE CROO. “Daar ben ik mij van bewust. De besparingen zijn enorm, maar ze moeten ons land ook sterker maken. Dit is een besparings- én een hervormingsakkoord. Pieter Timmermans van het VBO zegt dat dit akkoord meer is dan het Generatiepact en de werkgelegenheidsconferentie samen.”

Toch bestaat de vrees dat veel maatregelen uiteindelijk afgezwakt worden. Ook het Generatiepact werd uitgehold en heeft niet het verhoopte resultaat gehaald.

DE CROO. “Er wordt nu eindelijk iets aan het vergrijzingsprobleem gedaan. De minimumleeftijd voor vervroegd pen-sioen wordt opgetrokken van 60 naar 62 jaar: de wetteksten zijn al geschreven. De zaken moeten nu snel gaan. De mensen vragen hun vervroegd pensioen een jaar op voorhand aan. Diegenen die het in januari aanvragen, zullen te horen krijgen dat het pas kan vanaf 60,5 jaar en een jaar later vanaf 61 jaar. Critici zeggen: het gaat pas in vanaf 2013. Uiteraard, omdat men het een jaar op voorhand moet aanvragen. Het cumulatieve effect van die verstrenging is enorm: het gaat om 2 miljard euro.

“De beperking in de tijd van de wachtuitkeringen voor schoolverlaters geldt onmiddellijk. Idem voor de degressiviteit van de werkloosheidsuitkering: vanaf 2012 krijgen mensen die meer dan twee jaar werkloos zijn minder stempelgeld. Het budgettaire effect van de werkloosheidsmaatregelen staat ingeschreven voor 2012.”

Zitten er genoeg besparingen in het regeerakkoord?

DE CROO. “Ze maken 40 procent van de inspanning uit.”

Niet iedereen ziet de aanpassing van de groeinorm in de gezondheidszorg als een besparing. Het is louter een aanpassing aan de realiteit.

DE CROO. “Die aanpassing aan de realiteit bedraagt 1,9 miljard euro. De totale operatie in de gezondheidszorg is goed voor 2,3 miljard euro. Dat zijn toch voor 400 miljoen besparingen. De kosten van de gezondheidszorg zullen blijven groeien. De vraag is op welke manier je die open sluis dichtmaakt. En dat gebeurt. In de wet stond: de groeivoet in de gezondheidszorg is 4,5 procent. Straks is de groeivoet 2 procent. Dat is een van de belangrijkste elementen van deze begroting.”

Was de automatische indexkoppeling echt onbespreekbaar?

DE CROO. “Open Vld heeft duidelijk gemaakt dat het automatische indexmechanisme en de concurrentiepositie zeer belangrijk waren. Wij hebben de andere partijen van veel dingen kunnen overtuigen, maar voor bepaalde thema’s was er geen draagvlak. Anderzijds blijft de wet op het concurrentievermogen uit 1996 zeer duidelijk: in ruil voor de bescherming van de koopkracht moet de concurrentiepositie in het oog worden gehouden. Eén deel van de wet is gerespecteerd, het andere niet. Ik begrijp dat er nu niets gebeurt, maar we zullen zien hoe de dingen de komende maanden evolueren. Ik stel het automatische indexmechanisme als dusdanig niet ter discussie, maar er zijn bijsturingen nodig.”

Is een regeerakkoord dat tot in de details is geregeld flexibel genoeg om in te spelen op de snel veranderende wereld?

DE CROO. “Wat te voorzien is, is zeer gedetailleerd uitgeschreven. Maar er zullen zich inderdaad onvoorziene omstandigheden voordoen, en dan zal duidelijk worden wat deze regering waard is. Deze ploeg heeft getoond dat ze goede akkoorden kan maken. Dat ze snel goede akkoorden kan maken, heeft ze nog niet bewezen. Maar iedereen realiseert zich dat de nood hoog is. België heeft de voorbije jaren jammer genoeg heel wat tijd verloren en bevindt zich nog in de eerste golf van de hervormingen.”

Is er genoeg vertrouwen om in te spelen op een escalerende eurocrisis of een zware recessie?

DE CROO. “Ik denk van wel. Kijk, de formatie heeft meer dan 500 dagen geduurd, maar ze is eigenlijk pas begonnen op 20 augustus. In 130 dagen hebben we BHV gesplitst, de financieringswet herschreven, structurele maatregelen genomen en de begroting opgesteld. We hebben dus relatief efficiënt gewerkt. Ik stel vast dat er in dit regeerakkoord zoveel elementen zitten voor alle partijen dat er bij iedereen genoeg enthousiasme is om de rit uit te doen.”

Waren de stijgende rente en de druk van de financiële markten cruciaal om tot een finaal akkoord te komen?

DE CROO. “De week waarin de rente steeg, wou iedereen een akkoord. We zijn tot het uiterste gegaan. We hebben het maximum uit de brand gered. De rating- verlaging door Standard & Poor’s net voor het laatste weekend heeft ervoor gezorgd dat we op zaterdag al een akkoord hadden in plaats van zondag. We moesten een sterk signaal geven en dat betekende afronden.”

Is er in de uitgaven niet nog een hele weg af te leggen? Sinds 2000 stijgen de uitgaven van de overheid sneller dan het bruto binnenlands product.

DE CROO. “We doen er iets aan. De groei van uitgaven brengen we in lijn met de potentiële groei van de economie. De besparingsoefening is een vermindering van de groei van de uitgaven. De fiscale inkomsten in lijn brengen met de uitgaven zou een totaal verkeerde oefening zijn. We moeten toegeven dat we het voorbije decennium de uitgaven veel te snel hebben laten groeien. Dat is ook een onderdeel van de Europese voorstellen om tot een coherent Europees beleid te komen, het zogenaamde ‘ sixpack‘. Europa zei tot nog toe dat de manier waarop je saneert om het even is, terwijl het sixpack voorschrijft dat je de uitgaven onder controle moet krijgen.”

Hebt u lessen economie moeten geven tijdens de onderhandelingen?

DE CROO. “Dat zou pretentieus klinken. Maar vaak stond Open Vld alleen. De voorbije vijf jaar had je wel eens het gevoel dat sommige politici de werkelijkheid bleven ontkennen. Dat is er een beetje uit gegroeid. Ik heb met Laurette Onkelinx (PS) hevige discussies gehad omdat zij vindt dat wij bepaalde mensen in armoede storten, terwijl ik vind dat mensen in de werkloosheid laten gelijkstaat met armoede. Bepaalde maatregelen staan nu niet meer ter discussie, zoals langer werken of snijden in de uitkeringen.”

Wat is de ‘ unique selling proposition‘ van Open Vld?

DE CROO. “Het veiligstellen van de welvaart. Wij doen het. Dat zal de komende twee jaar ook de opdracht blijven.”

Wie zijn uw sociaaleconomische raadgevers?

DE CROO. “Ik ga geen namen noemen maar we hebben intern bekwame mensen, er is overlegd met professoren en er waren contacten met de VBO’s en de Voka’s. Ook met het eigen middenveld. Dat is normaal. In de discussie over de autofiscaliteit hebben we gegevens opgevraagd bij Febiac, de belangenvereniging van autoconstructeurs.”

Was die extra last op bedrijfswagen echt onvermijdelijk? Dat is toch een hoge last op arbeid.

DE CROO. “Kijk vanwaar we komen. Het oorspronkelijke voorstel was 500 miljoen euro extra belasting op bedrijfswagens, we zijn uitgekomen op 200 miljoen. De discussie over de belasting op bedrijfswagens wijst erop dat we ons systeem van verloning moeten herzien. Hoge lonen worden enorm zwaar belast en daarom belonen bedrijven meer en meer met voordelen in natura.”

Heeft het niet te maken met de progressiviteit van de belastingen, eerder dan met de hoge lonen?

DE CROO. “De facto heb je in België bijna een flat tax. Velen zitten in de personenbelasting heel snel in het hoogste aanslagtarief van 50 procent. We hebben een grote fiscale hervorming nodig. In een regering van 2,5 jaar is het moeilijk om iets te doen, maar de complexiteit van de belastingen is niet houdbaar. Als wij nu met de kam door de aftrekposten gaan, is het kot te klein.”

Dat is toch al vrij brutaal gebeurd: fiscaal interessante groene maatregelen worden op nul gezet.

DE CROO. “Zware budgettaire inspanningen doorvoeren zonder dat iemand het voelt, is onmogelijk.”

Hebt u zonnepanelen?

DE CROO. “Neen. Ik heb een zonnebolier en die wordt fiscaal niet sterk gestimuleerd. Ik heb niet gekozen voor zonnepanelen omdat dat in België ondanks zware subsidies technologisch onzin is.”

Uit burgerzin hebt u de fiscale bonus aan u laten voorbijgaan.

DE CROO. “Inderdaad.”

Viel het lange onderhandelen u zwaar?

DE CROO. “Ik heb me de voorbije weken en maanden onvoldoende kunnen ontspannen. Het was vaak weekendwerk, Je moet veel kennis absorberen in korte tijd. Maar dat is ook zo in andere beroepen. Ik ben blij dat ik nu de stok kan doorgeven aan de ministers. Ik heb privé wat in te halen, want mijn zoontje werd geboren tijdens de formatiegesprekken.

“Ik ben blij dat de zaken nu wat gekalmeerd zijn, maar ik besef ook dat je als voorzitter van de ene crisis naar de andere moet springen. Ik hoop dat het allemaal nog meevalt.”

ALAIN MOUTON EN DAAN KILLEMAES

“De week waarin de rente steeg, wou iedereen een akkoord”

“Bepaalde maatregelen staan nu niet meer ter discussie, zoals langer werken of snijden in de uitkeringen”