‘We hebben de perceptie tegen’

Limburg had ook zonder de nakende sluiting van Ford Genk de nodige kopzorgen. Jos Stalmans, al ruim twee decennia de topman van de werkgeversfederatie VKW Limburg, kent ze als geen ander.

Stalmans is nog maar net bekomen van een 10-daagse VKW-reis naar Mexico. “We zoeken geregeld verre oorden op om onze cocon te doorbreken”, zegt Stalmans. Maar nu zuigt het felgeplaagde provinciale thuisfront alle aandacht op, want de sluiting van Ford Genk nadert met rasse schreden. Met Ford verdwijnen minstens 8000 jobs. “Wij staan voor de grootste uitdaging ooit in Limburg”, zegt de 59-jarige Stalmans. “De sluiting van KS (de Limburgse steenkoolmijnen, nvdr. ) en van Philips Hasselt was al verteerd, maar Ford Genk slaat ons weer vijf jaar terug.” Om de provincie er weer bovenop te helpen, werd het reconversieplan SALK (Strategisch Actieplan Limburg in het Kwadraat) uitgewerkt. “SALK wijst op de dreigende daling van de Limburgse welvaart”, zegt Stalmans. “Positief is wel dat we zeer veel beschikbare arbeidskrachten hebben, dat het arbeidsethos hier nog altijd heel goed is, en het leefcomfort groot.”

Maar toch…

JOS STALMANS. “Ik ga de zwakke punten van Limburg niet uit de weg. Er zijn er heel wat. We hebben het grote nadeel dat we heel veel productiebedrijven hebben, in verhouding tot de rest van Vlaanderen. En die zijn veel kwetsbaarder. Vier jaar geleden waarschuwden we al dat we een upgrade moesten doen van onze maakindustrie, omdat we riskeerden binnen de vijf jaar de helft van de tewerkstelling in productiebedrijven te verliezen. We werden in snelheid genomen. Twee jaar later was de sluiting van Ford Genk er al.

“Het loonkostenprobleem is voor ons veel erger omdat wij vlak aan de Duitse en de Nederlandse grens zitten. Het is voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis dat Duitse bedrijven orders wegkapen van Limburgse, omdat ze goedkoper zijn. Of denk maar aan recente projecten als Action, goed voor bijna 400 jobs, en Canon met bijna 600 jobs. De Vlaamse regering had die dossiers voorbeeldig voorbereid, maar toch beslisten beide bedrijven naar Nederlands Limburg te trekken. Daar liggen de loonkosten gevoelig lager. Voor Canon gaf dat een verschil van 4 miljoen euro. Dat is geen kleingeld meer. En dan zijn er hier vakbonden die stellen dat de loonkostenhandicap met de omringende landen veel lager is dan 16 procent. Ik kan hun ongelijk bewijzen.”

Waar schort het nog aan?

STALMANS. “Het aantal starters daalt in Limburg en de export gaat achteruit. In 2006 exporteerde nog 52 procent van de top 500 van Limburgse bedrijven, nu is dat nog 47 procent. Je voelt ook heel duidelijk dat de huidige financieringsbronnen ontoereikend zijn voor Limburgse bedrijven. Maar de banken staan niet te springen om geld ter beschikking te stellen. Voorts sluit het beschikbare talent niet aan bij de noden van de markt. We hebben verhoudingsgewijs meer ongeschoolden of lager opgeleiden dan elders in Vlaanderen.

“SALK stelt verder dat de Limburgse economie innovatiekracht, internationalisering en ondernemerschap mist. Maar dat moet je nuanceren. Innovatie wordt gemeten op basis van IWT-dossiers en patenten. Het aantal patentaanvragen ligt inderdaad lager, maar dat kan ook niet anders. Als je hier een bedrijf als Janssen Pharmaceutica zou hebben, zou dat natuurlijk het gemiddelde omhoogtrekken.”

En mobiliteit?

STALMANS. “De wegeninfrastructuur is een ramp aan het worden en ondersteunt bedrijven onvoldoende. Neem de E313, de belangrijkste verkeersader tussen Antwerpen en Limburg. Ik begrijp niet dat die als ongeveer enige snelweg in België nog steeds maar twee keer twee baanvakken telt.

“De spoorwegen zijn abominabel, en niet alleen de cruciale verbindingen met Antwerpen en Brussel. Ook de IJzeren Rijn is een absolute ramp. Dat dossier ligt daar te liggen in die kabinetten, zonder dat iemand er iets mee doet. Met spoorwegen is Limburg echt benadeeld. Het treinstation van Bergen alleen al kost meer dan de hele spoorinvestering voor Limburg, die 300 miljoen euro bedraagt.

“En maak alstublieft werk van de noord-zuidverbinding met Eindhoven. Daar ligt onder meer de High Tech Campus Eindhoven waar 8000 kenniswerkers actief zijn op de vroegere Philipssite. Dat bruist daar zonder ophouden. Ondertussen is dat dossier al dertig jaar oud. Zijn politici niet bekwaam? Hoe komt het dat we dertig jaar nodig hebben voor een weg waarvan iedereen overtuigd is dat die hoogstnoodzakelijk is?”

En het sociale klimaat?

STALMANS. “Dat speelt absoluut mee. We hebben in de wereld de perceptie tegen. In onze twee werkgroepen rond de grootste vijftig buitenlandse bedrijven in de provincie voel je heel goed dat de sfeer totaal gekeerd is. Ze denken: ‘In Vlaanderen moeten we niet meer zijn.’ Ze zijn er niet meer van overtuigd dat België nog ondernemingen wil. Als we ons niet aanpassen aan de ons omringende landen, zullen we kletsen krijgen. En toch blijven de vakbonden heel conservatief het verleden verdedigen.

“Wat me ook is tegengevallen, is dat zij na het nieuws over Ford geen enkele poging deden om iets te redden. Er waren brokken die te verdedigen waren. Het is niet zo eenvoudig om je troepen in de hand te houden, maar nu en dan moet er ook eens een leider rechtstaan en zeggen: ‘Ik doe daar iets voor.’ Behalve de brugpensioenleeftijd zo laag mogelijk zetten, is daar niets gebeurd.”

U bent nog de fiscale onzekerheid vergeten.

STALMANS. “Wij relativeren graag onze politieke instabiliteit en lachen met het wereldrecord regeringsvorming. Maar de buitenwereld vindt dat niet grappig. Die is bezig met politieke stabiliteit en rechtszekerheid. Ik was net in Mexico en ook daar vragen ze of België gaat splitsen. Of de notionele-intrestaftrek goed of slecht is, laat ik in het midden. Maar ofwel hebben we hem, ofwel niet. Je kan dat niet telkens ter discussie stellen.

“En dan is er nog de vergunningenpolitiek. Voor ieder project moet je zo lang wachten, bedelen en adviseurs nemen om een vergunning te krijgen. Ook de medewerking van de ambtenaren laat soms te wensen over.”

Minister Ingrid Lieten gaf de werkgevers onlangs een veeg uit de pan. Ze was ontgoocheld over hun bijdrage aan de heropleving van Limburg. Dag Limburgs samenhorigheidsgevoel?

STALMANS. “Met die uitspraak heeft ze weinig bijval geoogst. Het is doodjammer dat een minister uit de Vlaamse regering zoiets zegt. Alleen als we allemaal aan hetzelfde zeel trekken, hebben we kans op slagen.”

U wordt nooit moedeloos?

STALMANS. “Dat lost niks op. Ik blijf optimist, maar we zitten op dit moment wel in een heel cruciale, gevaarlijke fase. Voor hetzelfde geld gaan er nog andere bedrijven sluiten. Ik voel aan mijn vijftig leiders van buitenlandse bedrijven dat velen van hen onder druk staan. Ze moeten hun rendementen halen, maar slagen daar niet in.

“Limburg zal er met een diensteneconomie alleen niet komen en moet een maakindustrie behouden. Ik hoop dat we niet de kant van Wallonië opgaan, met meer overheidsgerelateerde bedrijven dan privébedrijven. Dat is niet het toekomstbeeld dat ik heb van het Limburg van morgen.”

BERT LAUWERS, FOTOGRAFIE DEBBY TERMONIA

“Alleen als we allemaal aan hetzelfde zeel trekken, hebben we kans op slagen”