‘We brengen grensverleggende boeken’

De Brusselaar Luc Kwanten bezit het grootste literatuuragentschap in het Chinese taalgebied. Tussen duizenden jaarlijks vertaalde boeken schuift hij taboeverbrekende thema’s en Nederlandstalige auteurs.

Naarmate de middenklasse groeit, stijgt de boekenverkoop in China met 3 tot 4 procent per jaar en zwelt het lezerspotentieel, vandaag ongeveer 30 miljoen op een bevolking van 1,4 miljard, verder aan.

Luc Kwanten, Brusselaar van geboorte, is de eerste en veruit belangrijkste literaire agent van China. Hij vertegenwoordigt 100.000 auteurs uit de hele wereld, onder wie een twintigtal Nederlandstalige, van wie hij de boeken in het Chinees laat vertalen. Dit jaar bracht hij voor het eerst een Vlaams boek op de markt: Een dag met Mijnheer Jules van Diane Broekhoeven.

Wij spreken met Kwanten in zijn luchtige kantoor in Sjanghai tussen honderden publicaties van Big Apple – “New York is het centrum van de internationale uitgeverij, vandaar die naam”. Na studies sinologie in Gent doceerde hij zestien jaar Chinese geschiedenis aan universiteiten in New York en Chicago.

Buitenlandse auteurs

Het uitgeven van boeken is in China het alleenrecht van een duizendtal staatsbedrijven waar Kwanten mee samenwerkt of van ‘culturele firma’s’ met een overheidsvergunning. De sector zal op relatief korte termijn geprivatiseerd worden. Meer dan 420 miljoen Chinezen hebben internettoegang thuis en volgen honderden blogs. Ze weten wat er in de wereld te koop is en zetten de uitgevers ertoe aan met nieuwe buitenlandse publicaties te komen. Van 250.000 boeken die China jaarlijks uitbrengt, zijn er 10.000 van buitenlandse auteurs. Big Apple neemt daarvan ruim 40 procent voor zijn rekening.

De helft van de zowat 4000 buitenlandse titels die Big Apple jaarlijks in het Chinees uitbrengt, is fictie. Succesauteurs zijn Ian McEwan, Zadie Smith en Saul Bellow, van wie de Chinese vertalingen in 1 tot 5 miljoen exemplaren over de toonbank gaan. Met zijn gigantische oplagen onderscheidt Big Apple zich van de drie overige literatuuragentschappen in China – twee Taiwanese en één Brits – die in zijn voetspoor volgden.

Sinds China in 1992 de Conventie van Bern ondertekende, merkt Kwanten beterschap in het eerbiedigen van auteursrechten. Hij begon dit literatuuragentschap voor buitenlandse auteurs en uitgevers in 1987, nadat hij zijn eigen boek – Imperial Nomads. A History of Central Asia (500-1500) – in piraatuitgaven in de boekhandels van Taiwan zag liggen. Dat bracht hem op het idee om zelf de rechten van buitenlandse auteurs in de Chinese markt te gaan vertegenwoordigen en dat kon het best vanop het mainland in Peking. Intussen heeft Big Apple afdelingen in Taipei, Peking, Honolulu en zijn hoofdkwartier in Sjanghai.

“In Taiwan is de piraterij verdwenen, maar in China duurt het nog jaren voor intellectuele eigendomsrechten 100 procent gerespecteerd worden. Omdat dit voor de overheid geen prioriteit is, alle aandacht gaat nu naar namaak van medicijnen en naar voedselveiligheid. Niemand gaat dood van culturele piraterij.”

Technologische voorsprong

Dit jaar worden in China 3 miljoen elektronische boeken verkocht, zowat 20 procent van de wereldwijde verkoop. Voordat de elektronische versie op de markt mag komen, moet de gedrukte versie al anderhalf jaar in omloop zijn. “Big Apple kon die regel bij de Chinese wetgever afwingen.” E-boeken zijn dit jaar goed voor 5 procent en volgend jaar dubbel zoveel van Kwantens omzet. “De druk om elektronische boeken op de markt te brengen, komt hier van mensen die nauwelijks boeken lezen.”

De vooruitgang gaat in China zo snel dat ook uitgeverijen naar de nieuwste technologie grijpen. Tegenwoordig worden de meeste kunstboeken in Sjanghai gedrukt, niet langer in Milaan of Madrid.

“Vooral jongere Chinezen zijn mee met de nieuwste snufjes, zelfs de boeren. Tot in het midden van de Gobiwoestijn heb je gsm-bereik. Probeer dat maar eens tussen Los Angeles en Las Vegas.” Wat zijn domein betreft, is Kwanten blij met de vlotte verkoop in Europa van jonge Chinese auteurs die hij ook in portefeuille heeft en laat vertalen in het Westen. Van Ching Yao’s Vuur en regen werden 300.000 exemplaren verkocht in het Nederlands.

Maar het toenemende Chinese zelfvertrouwen en nationalisme maken dat van het vijftal Nederlandstalige auteurs die Big Apple jaarlijks naar China brengt, bijvoorbeeld de successchrijfster Lulu Wang, moeilijk in Chinese vertaling verkocht raakt omdat ze haar geboorteland verliet.

De Belg, die intussen in het Chinees denkt en met familiale banden wortel schiet in China, ziet het land zichzelf niet omvormen tot een afkooksel van een westerse democratie. “Niemand kan voorspellen hoelang deze dynastie het volhoudt. Sommige duurden 40 jaar, andere hebben 400 jaar bestaan.” China mag dan geen democratie worden, Kwanten is er wel van overtuigd dat de Communistische Partij in haar interne werking en structuren aan het democratiseren is.

erik bruyland in shanghai

“Auteursrechten zijn geen prioriteit. Niemand gaat dood van culturele piraterij”

Luc Kwanten