Wat is een MBA waard?

Een MBAûopleiding kan uw carrière een nieuwe wending of een duwtje in de rug geven. Maar het betekent een zware investering van tijd en geld. En mogelijk een belasting op het gezin. Een banklening, studiebeurs of een milde werkgever kunnen het leed wat verzachten.

De rangschikking is geen onderonsje van Amerikaanse universiteiten. In de toptien prijken zelfs twee Europese scholen. Het Franse Insead in Fontainebleau staat op de zevende plaats, onmiddellijk gevolgd door de London Business School, die vooral op het vlak van onderzoek en internationale mobiliteit heel goed scoort.

Eén of twee jaar?

De MBA-opleiding is van Amerikaanse oorsprong en opgericht voor studenten met minimum twee of drie jaar werkervaring. Tijdens de twee jaar durende opleiding krijgt de student in het eerste jaar algemene vakken als financiën, marketing, strategie, economie en organisatiegedrag. Tijdens de vakantie neemt hij deel aan een zomerproject, om in het tweede jaar vooral specialisatievakken te volgen. In Europa krijgt dit Amerikaanse model concurrentie van één jaar durende programma’s. “De aantrekkelijkheid van eenjarige programma’s is logisch,” legt Nicola Hijlkema, director Management Education Services bij het European Foundation for Management Development ( EFMD) uit. De in Brussel gevestigde organisatie fungeert als Europa’s forum voor informatie, onderzoek, netwerken en dialoog in management. “Voor een student is het relatief makkelijk om na een onderbreking van één jaar een nieuwe job te vinden, dankzij de opgedane ervaring tijdens de opleiding. Maar twee jaar ‘eruit’ zijn, is heel vaak nefast.” De werknemer verliest niet alleen kostbare tijd, hij tast ook diep in zijn geldbeugel om de opleiding te betalen. En ontvangt twee jaar lang geen salaris. Nergens is bewezen dat de kortere opleidingen _ gemiddeld twaalf à vijftien maanden _ ontoereikend zouden zijn. Veel Europese scholen bieden juist de beste waarde voor hun geld, omdat ze minder lange opleidingen geven.

Met een MBA-diploma kunnen werknemers hun carrière versnellen of een andere wending geven. Nicola Hijlkema: “Sommige mensen zetten de stap omdat ze zich in hun huidige job te beperkt voelen of omdat ze bepaalde competenties missen. In sommige sectoren is een MBA-diploma een noodzakelijke voorwaarde. Ten slotte zijn er ook ondernemers die de MBA aangrijpen om een netwerk uit te bouwen en contacten te leggen met toekomstige klanten, werknemers of partners.”

Met een MBA-diploma zwaaien maakt echter minder indruk dan enkele jaren geleden. Het aantal business-scholen is in de jaren tachtig aanzienlijk gestegen, zegt Nicola Hijlkema. “Bijna elke school heeft wel een opleiding die ze gemakshalve MBA noemen. Heel vaak is de inhoud van het programma die naam niet waardig. De explosie van het aantal opleidingen heeft het imago van de MBA een deuk gegeven. Voor de studenten en de werkgevers is het ook moeilijk om het kaf van het koren te scheiden.”

De rangschikkingen die toonaangevende kranten en tijdschriften jaarlijks publiceren, zijn voor hen een praktisch hulpmiddel om na te gaan welke instellingen een goede reputatie hebben en kwaliteitsvolle programma’s aanbieden. Het is al zo ver gekomen dat werkgevers tegenwoordig meer aandacht tonen voor de school waar de werknemer studeerde, dan de MBA-opleiding op zich. In de Verenigde Staten worden vooral Harvard, Stanford en Wharton hoog aangeschreven, terwijl in Europa de London Business School, Insead en het Institute for Management Development ( IMD) in het Zwitserse Lausanne veel aanzien genieten.

De rangschikkingen krijgen echter ook kritiek. Zoals altijd bij lijsten of opsommingen, is de rangschikking van de Financial Times en andere media verre van objectief. Er bestaan heel wat instellingen die even kwaliteitsvolle programma’s aanbieden, maar toch niet in de top-100 voorkomen. De dominantie van de Noord-Amerikaanse scholen wekt dan weer de indruk dat ze beter zouden zijn dan hun Europese of Aziatische tegenhangers.

Fiscaal aftrekbaar

Een voltijdse MBA-opleiding volgen neemt een flinke hap uit uw budget. U moet immers zelf instaan voor de kosten van de opleiding, het cursusmateriaal, en de reis- en verblijfskosten wanneer u naar het buitenland trekt. Naast deze kosten krijgt u ook geen loonbriefje. Moet u de keuze van de school dan laten afhangen van de kosten? Helemaal niet, de uitgaven mogen geen spelbreker zijn. Kiezen voor een minder prestigieuze MBA resulteert vaak in een lager loon dan u voor ogen had. De enquête van de FT toont duidelijk het verschil aan. Het startloon van de Wharton-klas in 2000 bedroeg gemiddeld 92.000 dollar (4,1 miljoen frank), met een gemiddelde aanwinstbonus van 22.700 dollar (1 miljoen frank). Afgestudeerden van de State University of New York ( SUNY) in Buffalo daarentegen startten met een salaris van 53.700 dollar (2,4 miljoen frank) met een gemiddelde bonus van 5300 dollar (237.000 frank).

Wie toch aan een topschool wil studeren, hoeft zich daarom niet diep in de schulden te steken. Studenten kunnen een beroep doen op allerlei financiële programma’s, zodat ze niet alles uit eigen zak hoeven te betalen. Heel wat businessscholen werken samen met banken, die voordelige tarieven aanrekenen voor studenten van erkende scholen. In heel wat instellingen kunt u ook navraag doen naar de beschikbare studiebeurzen.

Volgt u de opleiding binnen het bedrijf, met de bedoeling om promotie te maken, dan is de MBA fiscaal aftrekbaar. U moet alleen de beroepskosten kunnen bewijzen. Een student die geen werkervaring heeft, is niet in staat om beroepskosten aan te tonen en kan de opleiding dan ook niet fiscaal aftrekken. En waarom zou u niet uw stoute schoenen aantrekken en uw baas laten inzien hoe belangrijk een MBA-opleiding is voor het bedrijf (en voor uzelf natuurlijk)? Weinig werkgevers voelen zich echter geroepen om de kosten van de opleiding gedeeltelijk of volledig te betalen. Ze vrezen dat ze investeren in een MBA waarvan de vruchten door een andere werkgever zullen worden geplukt.

Om zich daartegen in te dekken, kan de baas een overeenkomst met de werknemer afsluiten. Nicola Hijlkema van het EFMD: “De baas betaalt de opleiding op voorwaarde dat de werknemer na zijn opleiding nog geruime tijd bij de onderneming blijft. De werknemer die korter dan de afgesproken termijn blijft, betaalt de opleiding gedeeltelijk terug volgens een pro rata. Een MBA wordt door de werkgever vaak aangezien als de gouden handboeien die de werknemer loyaal aan het bedrijf moeten houden.” Een sluitende garantie is de overeenkomst niet. Is de werknemer een witte raaf, dan zal hij niet aarzelen om bij de aanwerving aan zijn nieuwe werkgever te vragen om de schulden van de opleiding op zich te nemen. Zo zijn de investeringen van de vroegere werkgever uiteindelijk toch voor niets geweest.

Democratisch geprijsd

De kostprijs voor een MBA varieert enorm. Het prijsverschil is afhankelijk van diverse factoren. Openbare scholen, die door de staat worden gesubsidieerd, kunnen het zich veroorloven om een lager inschrijvingsbedrag te vragen dan de privé-scholen. In België geldt ook een regel dat educatie goedkoop moet zijn. In ons land betaalt u voor de MBA-opleiding aan de Vlerick Leuven Gent Management School 4950 euro (199.683 frank), terwijl aan het MBA-programma van de Solvay Business School een prijskaartje van 11.000 euro (443.630 frank) hangt. Vrij democratische prijzen dus, maar Vlerick wordt wel door de staat gesubsidieerd. Ter vergelijking: het Franse Insead, een privé-school, moet zelf voor haar fondsen instaan. U betaalt makkelijk 35.500 euro (ruim 1,4 miljoen frank) voor de MBA.

Een minder dure opleiding betekent geenszins dat ze minder kwaliteitsvol zou zijn. Nicola Hijlkema: “In Europa zijn MBA-opleidingen in het algemeen goedkoper dan in de Verenigde Staten. Studenten denken, onterecht, dat een MBA minder goed is in Europa. Ze zouden integendeel de goedkopere kostprijs moeten bekijken als een betere prijs-kwaliteitverhouding.”

Een andere factor die de kostprijs van een MBA bepaalt, is de plaats waar u studeert. Wonen in Londen of Parijs is veel duurder dan in een of ander provinciestadje.

Natuurlijk levert de opleiding u ook een aanzienlijke return on investment op. Om de financiële verloning was het u toch ook te doen? Uit de enquête van FT blijkt dat de afgestudeerden aan Harvard drie jaar na de opleiding gemiddeld 173.000 dollar (6,3 miljoen frank) per jaar verdienen, een stijging van 216% in vergelijking met het salaris dat ze voor de aanvang van de MBA-opleiding ontvingen. Afgestudeerden van Wharton zien na eenzelfde periode hun bankrekening jaarlijks gespekt met 160.000 dollar (5,8 miljoen frank), een stijging met 225%. De Europese scholen moeten niet onderdoen voor hun Amerikaanse tegenhangers. De hoogste salarissen zijn weggelegd voor de afgestudeerden van het IMD in Lausanne. Drie jaar na de opleiding ontvangen ze een jaarloon dat rond 135.000 dollar (4,9 miljoen frank) schommelt, een toename met 120%. Een MBA aan het Insead of het IMD is dus gauw verzilverd. Na ongeveer drie jaar is de opleiding volledig terugbetaald.

Een hoog loon is niet voor iedereen een streefdoel. Voor veel werknemers geeft een MBA-opleiding een andere wending aan hun loopbaan. Nicola Hijlkema: “Iemand die rechten of geneeskunde studeerde, maar geen advocaat of dokter wil worden, kan bijvoorbeeld dankzij zijn MBA aan de slag in een farmaceutisch bedrijf.”

Eerst even bezinnen

Hoe je het ook bekijkt, een MBA is een zware investering, zowel in tijd als in geld. Bent u getrouwd en/of heeft u kinderen, dan moet u er ook rekening mee houden dat er veel druk op u en uw familie komt te liggen. Zeker wanneer u met het gezin naar het buitenland trekt.

Bedenk eerst waar u binnen drie jaar wil staan. Hebt u echt een MBA nodig om die carrièreverandering door te drukken of zijn er alternatieven, bijvoorbeeld kortlopende programma’s of avondonderwijs? Hou er ook rekening mee dat niet in alle sectoren een MBA een conditio sine qua non is voor een job. Heel wat werkgevers vinden de werkervaring en de persoonlijkheid van de werknemer belangrijker dan het diploma. Ga eveneens na of uw huidige werkgever het MBA-diploma naar waarde zal inschatten. Niets is meer frustrerend dan twee jaar een intensieve MBA-opleiding volgen, om bij uw terugkeer nog altijd dezelfde job uit te oefenen.

Melanie De Vrieze

Kiezen voor een minder prestigieuze MBA resulteert vaak in een lager loon dan u voor ogen had.

Volgt u de opleiding binnen het bedrijf, met de bedoeling om promotie te maken, dan is de MBA fiscaal aftrekbaar.

Een MBA wordt door de werkgever vaak aangezien als de gouden handboeien die de werknemer loyaal aan het bedrijf moeten houden.