Wat draagt hij onder zijn glitterpak?

Terwijl u dit leest, heeft rechter Anne Spiritus-Dassesse vermoedelijk al het faillissement van de nationale luchtvaartmaatschappij uitgesproken. Op maandag was de eigenaar van lagekostenmaatschappij Virgin Express de enige die al gesprekken had gevoerd over een samenwerking met een afgeslankte versie van de Belgische flag carrier.

Niet dat de Britse zakenman vrije baan krijgt. Ook Victor Hasson en Georges Gutelman van het failliet verklaarde City Bird en de Brusselse zakenman Ramy Baron, zoon van Ely Baron van de beveiligingsfirma’s Monitor en Baron Securities, lieten hun interesse blijken. De namen British Airways, United Airlines en American Airlines doken eveneens op.

Stoot de Brit zich met Sabena een tweede maal aan dezelfde steen? Begin vorig jaar liet Sir Richard zich over de hoge loon- en herstructureringskosten bij Virgin Express nog ontvallen dat hij beter een nieuwe maatschappij was begonnen, in plaats van destijds EuroBelgian Airlines (EBA) te kopen (van Victor Hasson en Georges Gutelman). “Die zou ik om het even waar hebben gebaseerd, behalve in België.”

Als Branson één troefkaart heeft, dan is het zijn imago. De Virgin King, de man voor wie ondernemen een spel is: “De fun is voor mij belangrijker dan het geldgewin of het zakenman-zijn,” klinkt het stoer. Maar achter de chaoot, losbol, waaghals en hippie schuilt een stevige marketeer, een gewiekst strateeg en een keiharde onderhandelaar.

Alles wat de charismatische Brit aanraakt, wordt goud, houdt de marketingmachine voor. Maar intussen werd de lancering van Virgin Cola in de Verenigde Staten een flop, stierf Virgin Vodka een stille dood, en bleven kleding- en cosmeticabedrijf Victory en muziekuitgeverij V2 ver beneden de verwachtingen. De grootste flop tot nu toe is spoorwegmaatschappij Virgin Rail, die de weinig benijdenswaardige eer geniet de duurste privatisering te zijn van het Britse spoor _ en tot nader order de minst performante.

Branson verliet op zijn zeventiende Stowe School, na welgeteld één examen te hebben meegedaan. Maar Richard bleek wel een neus te hebben voor het opsporen van nieuwe trends. Hij begon een literair tijdschrift, Student. Drie jaar later zette hij Virgin op poten als een postorderbedrijf voor platen. In 1972 bouwde hij een opnamestudio, en werd Virgin een muzieklabel dat sterren herbergde als Mike Oldfield, The Sex Pistols, Genesis, Simple Minds en Bryan Ferry.

Branson is nooit bang geweest om het verleden te verkopen om de toekomst te vrijwaren. Dat bewees hij een eerste maal wanneer hij, beladen met schulden, in 1992 de Virgin Music Group voor één miljard dollar aan Thorn EMI verkocht.

Intussen bouwt hij verder aan zijn imperium. Dat omvat nu zowat tweehonderd media, ontspannings- en reisondernemingen, maar ook een telecombedrijf, een internetautodistributeur, een financiële-dienstengroep en een energieproducent.

De doorbraak kwam er wanneer hij British Airways een neus zette en de transatlantische markt openbrak met zijn op zakenlui gerichte carrier Virgin Atlantic. De strijd van David tegen Goliath leverde hem de sympathie van het Britse volk op.

De luchtvaart is zijn dada, zeg Branson zelf. Maar ook daar is de hemel niet altijd even blauw. Cash cow Virgin Atlantic haalt 60% van zijn omzet uit de transatlantische routes, en zag zijn winst in 2000 al gehalveerd tot 40 miljoen pond. De Belgische poot Virgin Express dan weer klimt onder leiding van topman Neil Burrows dit jaar opnieuw uit de rode cijfers.

Branson grossiert in oneliners van het type: “Hoe word je miljonair? Begin als miljardair en start een luchtvaartmaatschappij.” Daarmee lijkt hij alvast bij Sabena aan het goede adres. Toch is het precies de luchtvaart die zijn bedrijvengroep in de lucht houdt, merkte The Economist in 1998 op. Het gezaghebbende blad hield tachtig van zijn bedrijven tegen het licht, concludeerde dat er hem juridisch weinig ten laste kon worden gelegd, maar stoorde zich mateloos aan de financiële mist die Branson bewust laat hangen rond de Virgin Group _ een contradictie met zijn imago van complexloze en openhartige zakenman. Zo werkt Branson graag met aandelen aan toonder. Daardoor zijn er geen geregistreerde aandeelhouders, wat maakt dat niemand weet of en zo ja wie er minderheidsaandeelhouder is in een van de Virgin-dochters.

De uiteindelijke eigenaars van zijn imperium zijn enkele familiale offshorevennootschappen, die vooral op de Kanaaleilanden en _ toepasselijk _ de Maagdeneilanden zijn gevestigd. De cashflow is voor hem belangrijker dan de winst-verliesrekening. De maagdenkoning heeft daar zijn redenen voor. “Ik wil belastbare winsten op korte termijn vermijden. Mijn doel zijn kapitaalwinsten op lange termijn.”

Virgin cultiveert het imago van een sociaal verantwoordelijk bedrijf, waar enthousiasme, dynamisme, werkplezier en missie de ordewoorden zijn. “Eerst het personeel, dan de klanten, en dan pas de concurrenten,” poneert hij zelfbewust. Maar Branson draait er evenmin zijn hand voor om om zonder boe of ba vestigingen en afdelingen te sluiten. Ooit was de weigering van het personeel in een Duitse Megastore-vestiging om een rood Virgin-T-shirt te dragen, voor hem de druppel: in plaats van een antwoord op hun kledijkeuze ontvingen de werknemers het bericht dat de winkel werd gesloten. De vakbonden van het nieuwe Sabena weten waar ze aan toe zijn: renderen of ophoepelen.

Luc Huysmans

“Hoe word je miljonair? Begin als miljardair en start een luchtvaartmaatschappij.”