Wat doen Japanners op een roetsjbaan? (En andere culturele weetjes)

Fons Trompenaars & Peter Woolliams, Business en cultuur – Samenwerken in het tijdperk van globalisering. Business Contact, 352 blz., 32,50 euro.

Het was bizar: in Japan liepen de passagiers in de roetsjbanen van een Californische constructeur vaak verwondingen op aan het hoofd. Nochtans hadden die roller coasters hun hoge pretgraad én veiligheid al bewezen in de VS. De oorzaak: Japanners blijven niet rechtop zitten en met hun armen zwaaien, zoals enthousiaste Amerikanen in het pretpark. Japanners leunen voorover en stoten daarbij met hun hoofd tegen de stang die bedoeld is om de mensen op hun plaats te houden. Andere cultuur, andere reactie. De Nederlandse consultant-onderzoeker Fons Trompenaars en de Britse managementprofessor Peter Woolliams strooien dergelijke culturele confrontaties kwistig in het rond in Business en cultuur. Vooral Trompenaars heeft van culturele verschillen zijn handelsmerk gemaakt. Al een paar decennia wijst hij ondernemers op de misverstanden die ontstaan als er handel gedaan wordt over de grenzen heen of als er filialen geopend worden in andere landen. Voor de nu 52-jarige managementgoeroe begon het succes in 1993 met de bestseller Riding the Waves of Culture. Zijn boeken verschijnen steevast in het Engels voor ze een Nederlandse vertaling krijgen. Heeft de globalisering al die verschillen dan niet uitgevlakt? De hamburgers van McDonald’s, de tassen van Gucci, de auto’s van Lexus lijken dezelfde in Brussel, Barbados of Bombay. Kleine verschillen in smaak, samenstelling of design veroorzaken barstjes in dat uniforme globaliseringsbeeld. Trompenaars spit dieper: “Om de effecten van cultuur te zien, moeten we onder de oppervlakte kijken en naar de redenen vragen waarom mensen deze producten kopen.” Een voorbeeld? Voor een New Yorker is een Big Mac een snelle hap voor weinig geld, terwijl een Moskoviet misschien wel de verpakking bewaart als bewijs dat hij bij McDonald’s heeft gegeten.

Dezelfde tegenstellingen in waarden en beleving, maar ook in normen en gedrag pluist Trompenaars in alle geledingen van de businessketting uit. Nieuw is dat niet, zeker niet voor Trompenaars. Wel nieuw is het onderzoek dat aan de basis ligt van dit boek. Hij heeft ook zijn methode verfijnd om beter om te gaan met de verschillen. Het opleggen van één stijl werkt niet, maar ook compromissen slaan de plank mis. U moet de verschillen herkennen, ze eerbiedigen en met elkaar verzoenen. Het gaat dus niet om zwart of wit, noch om grijs. Het resultaat is een mozaïek, waarin elke kleur haar waarde behoudt. Hoe dat zeer concreet gebeurt, legt Trompenaars uit in drie hierop volgende boeken over marketing, personeelsbeleid en bedrijfscultuur.

Luc De Decker