Wat als uw leverancier het laat afweten?

Veel afnemers komen in moeilijkheden als een product of dienst plots van de markt verdwijnt. Wat zijn de rechten en plichten van de fabrikant en zijn klanten? En wat doet de wetgever?

Eind augustus 2001 kondigde de Amerikaanse assembler Gateway een strategische herschikking aan op zijn lokale markt en trok zich daarom terug uit zijn buitenlandse markten. De terugtocht uit Azië en Oceanië gebeurde bijna onmiddellijk. Europa kreeg door de onderhandelingen die met het personeel gevoerd werden nog dertig dagen respijt. Terzelfder tijd besloot een van de sterren op de hightechmarkt, de pc-producent Psion, zich toe te spitsen op het industriële segment en liet daarbij het brede publiek in de steek, dat het nochtans duchtig opgevrijd had. In beide gevallen werden de klanten, zowel privé-gebruikers als ondernemingen, voor een voldongen feit gesteld. Ze konden hun frustratie alleen nog kwijt op de websites van de betrokken ondernemingen, bij gebrek aan menselijke gesprekspartners.

Laat uw grieven kennen

Soms draait de beslissing om zich uit een markt terug te trekken uit op een krachtmeting tussen koper en verkoper. Zo wou IBM enkele jaren geleden een informaticasysteem laten vallen dat de koppeling maakte tussen de back-offices van de banken en de betalingen die via Swift liepen. De banken hadden daarin aanzienlijk moeten investeren, niet alleen door de aankoop van het programma, maar ook door de opleiding van het personeel. Ze hebben zich dan ook allemaal tegen hun wispelturige leverancier geschaard en IBM moest uiteindelijk buigen.

“Tot op heden bestaat er voor die materie geen specifieke wetgeving,” zegt Jean-Cristophe Troussel, advocaat-vennoot bij Linklaters De Bandt. “Klanten die in de steek worden gelaten, kunnen hun grieven alleen kenbaar maken op basis van contractuele clausules. De koper moet zich in de eerste plaats richten tot de verkoper van het product: de fabrikant, de distributeur of de professionele doorverkoper. Als die geprobeerd heeft om zijn voorraad versneld te verkopen tegen een lage prijs omdat een van zijn leveranciers het zou laten afweten, dan is het de vraag of hij eventuele kopers heeft ingelicht over de redenen voor die aantrekkelijke korting. Als dat niet zo is, kan hij verantwoordelijk worden gesteld omdat hij zijn informatieplicht ten opzichte van de consument niet heeft nageleefd.”

Daar gaat uw medicament

Als het contract tussen koper en verkoper uitdrukkelijk in een welbepaalde garantie voorziet, dan moet de verkoper de uitvoering verzekeren van de verplichtingen die hij contractueel aangegaan is, stelt Troussel. “Komt hij zijn verplichtingen niet na, dan loopt hij het risico het product te moeten terugbetalen en/of een schadevergoeding uit te keren. Als het over een doorverkoper gaat, rijst soms de vraag wie nu eigenlijk de garantie tegenover de klant is aangegaan of, omgekeerd, wie een dergelijke garantie beperkt of uitgesloten heeft: de fabrikant, de distributeur of allebei? Maar nogmaals, de klant moet zich in eerste instantie wenden tot zijn rechtstreekse verkoper. Die moet dan maar verhaal halen bij zijn leverancier en/of de fabrikant, voor zover die nog bestaan en solvabel zijn.”

Op het ministerie van Economische Zaken wordt toegegeven dat het ontbreken van wetgeving op dat vlak tot moeilijkheden kan leiden. “Tegenwoordig komt het steeds vaker voor dat nieuwe producten op de markt verschijnen om dan weer even plots te verdwijnen. Daardoor is de klant verplicht om een ander product te kopen wanneer hij geen onderdelen meer vindt. Er bestaat bijvoorbeeld geen wettelijke verplichting om gedurende een bepaalde termijn de reserveonderdelen van computers aan te houden.”

Er zijn evenwel grenzen aan de vrijheid van de ondernemingen. In sommige sectoren, zoals het bank- en verzekeringswezen, houdt de controleoverheid wel degelijk een oogje in het zeil. In andere bedrijfstakken, zoals die van de geneesmiddelen (of toch degene die door de ziekenkas worden terugbetaald), zijn specifieke regels ingevoerd. In 2001 zorgde de onmiddellijke terugtrekking van Mestinon uit de Belgische markt voor heel wat ophef. Mestinon was bestemd voor zo’n 600 patiënten die lijden aan spierzwakte, maar werd van de markt gehaald omdat het niet rendabel bleek. Gelijkwaardige medicamenten waren toen al om dezelfde reden van de markt gehaald en de patiënten botsten in de buurlanden op bevoorradingsproblemen. Ze moesten daar bovendien veel geld neertellen omdat de producten niet meer terugbetaald werden.

Nieuw Koninklijk Besluit

Het probleem was dat er wel regels bestonden over de terugtrekking van farmaceutische producten, maar niet over de sancties. De affaire kreeg dan ook haar beslag door een rechtstreekse interventie van de twee betrokken ministers, Magda Aelvoet ( Agalev) van Volksgezondheid en Frank Vandenbroucke ( SP.A) van Sociale Zaken. Ze namen contact op met de fabrikant om hun ongenoegen over de terugtrekking te uiten en de firma aan te manen het product opnieuw op de Belgische markt te brengen. En zo geschiede. In ruil werd wel een procedure voor een prijsverhoging opgestart. Sindsdien hebben beide kabinetten een Koninklijk Besluit in elkaar gestoken dat een tactloos bedrijf een boete oplegt tot 100% van de omzet die met het gewraakte product op de Belgische markt gerealiseerd wordt.

“In elk geval,” zo besluit Jean-Cristophe Troussel, “doet een onderneming die op korte termijn een product of dienst wil stopzetten, er goed aan ruim de tijd te nemen om haar verkoop- en dienstverleningscontracten goed na te pluizen en vooral na te gaan welke garanties afgeleverd werden. De kopers moeten op het ogenblik van de aankoop goed letten op de garanties die hen worden gegeven of, omgekeerd, op de waarborgen waarvan de verkoper zegt afstand te willen doen. Dat geldt vooral voor aankopen door bedrijven. Particuliere kopers worden meer beschermd door de wet, maar in ondernemingen worden de aankopers verondersteld voorzichtig, oplettend en goed ingelicht te zijn.”

Carine Vassart [{ssquf}]

Een nieuw Koninklijk Besluit voorziet in een boete die kan oplopen tot 100% van de omzet die met het teruggetrokken product is gerealiseerd.