“De meeste inschattingen zijn fout, de meeste experimenten mislukken.” Dat zinnetje van John Kay spookt al enkele jaren door mijn hoofd. Die uitspraak onderbouwt immers de hele vrijemarkteconomie, maar ondergraaft tegelijkertijd het grootste deel van het management.
Als de meeste beslissingen juist waren, als we maar voldoende slimme mensen en sterke computers hadden, dan mochten we de economische beslissingen niet overlaten aan de chaos van de vrije markt. Dan moesten we die toevertrouwen aan een centraal planbureau. Iedereen weet dat dit nonsens is. Zodra een centraal orgaan het beter weet, loopt men met de ogen open naar de afgrond.
Een voorbeeld? Er zouden artsen te veel zijn, overconsumptie van geneeskunde is een slechte zaak. De uitspraak is nog niet echt doorgedrongen, de toelatingsexamens hebben nog maar net enkele jaren plaatsgevonden en de eerste alarmerende berichten over artsentekorten steken al de kop op. Vele artsen willen parttime werken, dus één diploma is niet meer gelijk aan één arts. Er zijn specialisten te weinig en dat betaalt beter, de stap naar huisarts is relatief te groot geworden enzovoort. Conclusie: als we niet opletten, moeten we onze artsen uit het buitenland halen. Ze kunnen zich dan vestigen in Brussel-Halle-Vilvoorde.
Toch zeer juiste opiniepeilingen? Zijn onze inschattingen dan echt zo vaak verkeerd? Laten we even de recente verkiezingen nemen. Uiteraard waren de opiniepeilingen verkeerd (zie tabel). Opiniepeilingen moeten verkeerd zijn of de verliezende politici weten niet meer waarmee ze moeten vergelijken. Maar veronderstel dat u die lijst krijgt en ik u vertel dat dit slaat op Maleisië. Zou u dan niet zeggen: knap instrument zo’n opiniepeiling, zeker als je weet dat mensen nog van mening kunnen veranderen, en vaak iets anders doen dan ze zeggen. Je ondervraagt pakweg duizend mensen en de grootste fout is zo’n 3 %, min of meer de statistische foutenmarge. De opiniepeilingen waren dus onwaarschijnlijk juist …
Dan zijn degenen die ze belachelijk maken verkeerd. Politici beweren altijd dat ze niet geloven in opiniepeilingen. Waarom zegden dan zovele politici dat ze het toch beter deden dan de opiniepeilingen? Hoe kan dat dan een soort overwinning zijn?
Maar goed, politici schatten misschien zelf veel beter in wat de realiteit zal zijn op de verkiezingsavond. Zij bezoeken tenslotte de markten, zij luisteren op café, zij hebben netwerken, zij doen huisbezoeken. En wat merk je: de hele SP.A stond aan de grond genageld. Dat hadden ze nooit verwacht! Hadden ze dan stiekem toch de opiniepeilingen geloofd? En Lijst Dedecker? Die had gehoopt op één of twee zetels. Vijf! De feestvreugde was recht evenredig met het verrassingsgehalte. Groen! was ook al van de hand Gore geslagen. Zo weinig vooruitgang. Dat hadden ze niet verwacht. Kortom, ook vele spelers op het veld zaten er glad naast. En in zekere zin méér dan de opiniepeilingen.
Tijdbom onder management. Als dat allemaal waar is én de meerderheid van de schattingen is verkeerd, dan tikt er een tijdbom onder het management. Want management is de ideologie waarbij we geloven dat knappe managers goed onderbouwde beslissingen nemen, die een positief verschil maken. Maar wie neemt dan al die verkeerde beslis-singen, zodanig dat bij grote fusies slechts 30 % succes wordt geboekt en dat er slechts 10 % van de nieuwe producten succesvol wordt gelanceerd?
Voor de vrije markt is dat geen probleem. Als die 10 % iPods een veelvoud opbrengen van wat die 90 % stommiteiten kosten, gaat de economie vooruit. Dat is waarom entrepreneurship zo belangrijk is. Je moet voldoende heroïsche entrepreneurs vinden die toch nog zullen proberen. Daarnaast ligt succes vaak in de structuur van de markt. Of in de stevige bedrijfscultuur. Het is zoals het weerbericht. Het omkeerpunt voorspellen is moeilijk. De simpele regel morgen is het weer zoals vandaag doet het immers in 70 % van de gevallen. Als weervoorspellers effectief proberen omkeerpunten te voorspellen, zijn ze in een mum van tijd het slachtoffer van de wet van Kay. Die wet zegt dat de meeste beslissingen mislukken.
Is dat een belediging voor managers? Helemaal niet. Het is nu eenmaal razend moeilijk om het verschil te maken. Het is daarom beter voor managers dat ze betaald worden voor succes en niet om het verschil te maken. Want zoals iedereen weet: hoogtij verbergt veel scheepswrakken.
De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.
Reacties: marc.buelens@trends.be
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier