Wachten op de val van de schaduwbanken

“ER ZIJN VEEL MAATREGELEN genomen om de crisis te vermijden die achter ons ligt. Maar de volgende crisis zal anders zijn”, zegt Jos Clijsters, de voorzitter van Belfius, in een gesprek met zijn collega-voorzitters van de andere drie Belgische grootbanken ( leesblz. 6). Precies tien jaar na de val van Fortis is de kans op een nieuwe bankencrisis klein, zelfs bij een nieuwe recessie of financiële crisis. De kapitaalbuffers zijn opgetrokken, het toezicht is aangescherpt en deze generatie bankiers zal zich geen twee keer aan dezelfde steen stoten – dat is het minste wat je mag verwachten.

MAAR TERWIJL DE DIJKEN bij de banken zijn verhoogd, loopt het water naar minder beschermd overstromingsgebied. De kredietverlening gebeurt steeds meer buiten de banken om, niet alleen rechtstreeks via de obligatiemarkten, maar ook via andere tussenpersonen, zoals durfkapitaal- en andere investeringsfondsen. Dat schaduwbankieren is veel minder gereguleerd dan de klassieke banken en is nog niet getest in een crisis. De volgende financiële boeman komt wellicht vanuit de schaduw.

DE KREDIETSTROOM vanuit de schaduwbanken is al lang geen kabbelend beekje meer. Het strenge toezicht op de klassieke banken en de jacht op rendement hebben in de schaduw rivieren van risico’s gevoed. In België schat de Nationale Bank de sector op ongeveer 20 miljard euro in de vorm van investeringsfondsen die krediet geven aan het bedrijfsleven. Kortom, een pak kredietrisico’s is niet verdwenen, maar verschoven. Dat doet denken aan de aanloop naar de grote financiële crisis, toen Fed-voorzitter Alan Greenspan de wereld wijsmaakte dat een betere spreiding van de risico’s, bijvoorbeeld via de vermaledijde CDO’s, het systeemrisico had verlaagd. Het omgekeerde bleek dichter bij de waarheid te zitten.

VANDAAG ZIJN DE MENINGEN verdeeld over het systeemrisico van schaduwbankieren. Terwijl klassieke banken tot 20 à 30 keer meer krediet toekennen dan ze kapitaal hebben, beperken fondsen hun schuldhefboom vaak tot een factor twee à drie. Terwijl beperkte verliezen een bank in de problemen kunnen brengen, kan een investeringsfonds door die beperkte hefboom veel beter tegen een stootje. En als het toch helemaal misgaat, zijn de investeerders in het fonds hun geld kwijt en dat is het einde van het verhaal. Geen bankruns, geen spaarders die hun geld verliezen, geen systeemcrisis, geen diepe recessie. Europa wil ook dat de economie minder afhankelijk wordt van de banken en meer financiering vindt via de markten.

MAAR HELEMAAL ONSCHULDIG zijn schaduwbanken natuurlijk ook niet. Bij een vertrouwenscrisis kunnen de investeerders hun geld opvragen, wat fondsen zou verplichten tot een activaverkoop met grote verliezen. Die kunnen doorsijpelen tot bij de banken, die vaak de financiers zijn van die fondsen. Bovendien nemen schaduwbanken meer kredietrisico’s om hun investeerders een hoger rendement te kunnen bieden. Op die manier voegen ze heel wat risico’s aan het systeem toe. Wie vandaag een krediet wil, is de koning te rijk. De rentevoeten zijn laag, de bankconvenanten zijn licht en het krediet sijpelt uit alle poriën van het systeem.

“WAT IS RISICOVOLLER: een bank met een schuldhefboom van 20 maar met een solide en diverse kredietportefeuille, of een fonds met een hefboom van twee maar met een beperkte en risicovolle kredietportefeuille?” vraagt een fondsmanager zich af in de Financial Times. De vraag krijgt mogelijk een antwoord tijdens de volgende recessie, als een golf van kredietverliezen de dijken van banken en fondsen test. 2020 wordt deze dagen vaak geciteerd als het volgende recessiejaar, maar een goede econoom zal u zeggen dat het ook vroeger of later kan. De conjunctuurpiek van 2017 is voorbij, maar de handelsoorlog, het minder soepele monetaire beleid (vooral in de Verenigde Staten), de strubbelingen op de ontluikende markten en de groeivertraging in China krijgen het herstel nog niet klein. Het is buigen, maar nog niet barsten. In de schaduw speelt de muziek nog altijd.