Voorspel eens het verleden

Marc Buelens
Marc Buelens Professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Het tijdschrift McKinsey Quarterly bestaat vijftig jaar. Mijn mailbox puilt uit van de superlatieven die McKinsey zelf rondstrooit. Goede wijn behoeft dus toch vele kransen. Bescheidenheid is nooit het belangrijkste kenmerk van McKinsey geweest. Ook nu maken ze ons heel duidelijk dat ze het professionele management hebben uitgevonden én zullen blijven uitvinden. Met veel tromgeroffel leggen ze uit wat management over vijftig jaar zal inhouden.

Ik ben niet bepaald onder de indruk. Exact 25 jaar geleden kon je geen voordracht over management beginnen zonder te wijzen op vier dingen: change (vanaf dat moment in het Engels), technologie, internationalisering en een nieuwe generatie medewerkers. Alles veranderde toen razendsnel, verandering was de enige constante. Wat vooral aan het veranderen was, was de aard van de verandering. Nieuwe technologieën veranderden de regels van het spel. De cd verdrong de vinylplaat, en PowerPoint de handgeschreven transparanten. En we beseften dat ze in China nog iets anders produceerden dan houten sandalen. En de nieuwe medewerker kon niet meer schrijven zonder spelfouten, maar was creatiever, mondiger en wenste meer betrokkenheid.

En wat voorspelt McKinsey voor de volgende vijftig jaar? Alles zal veranderen. Technologie zal zich razendsnel ontwikkelen. Er zullen nieuwe landen deelnemen aan het concurrentiespel. Het boek The world is Flat van Thomas Friedman is ondertussen ook al bijna tien jaar oud. En dan heb je de vergrijzing van de bevolking. 32 jaar geleden werd ik kaderlid bij de Brouwerijen Artois. Ik kreeg toen een knappe handleiding mee. Uit de ‘SWOT-analyse’ onthield ik: het verzoeten van de smaak en de veroudering van de bevolking. Pils zou minder bitter worden, en de zware bakken moesten verdwijnen.

Kortom, de facto voorspelt McKinsey het recente verleden. En je kan ook moeilijk anders. Je ziet een trend, je kan onmogelijk begrijpen dat die zou veranderen, en je voorspelt dan maar meer van hetzelfde. Wie voorspelde 25 jaar geleden dingen als ‘wereldwijde terreur door moslims’, ‘grootschalige burn-out in de westerse wereld’? En vreemd genoeg heeft ook niemand een wereldwijde bankencrisis voorspeld. Zelfs wie kritisch is voor al die trends, stapt met open ogen in de valkuil te denken dat de toekomst toch wel zal lijken op het heden.

In vergelijking met Lucy Kellaway van de Financial Times ben ik nog mild voor McKinsey. Zij haalt vernietigend uit en zucht dat de mens altijd in slechts twee dingen beter zal zijn dan de machine: anderen motiveren en echt creatief zijn. Poor Lucy. Mensen hebben tientallen jaren geprobeerd hun medemens aan te sporen om gezond te eten. Met zeer gemengd succes. Op dit moment zie je hoe technologie (Nike’s fuelband, iWatch…) dat netjes voor vele doelgroepen overneemt. Meten is weten, en we zijn blijkbaar bereid ons gezondheidsgedrag te laten aansturen door allerlei metertjes.

En je mag daarbij niet vergeten dat al die pogingen nog maar in hun primitieve kinderschoenen staan. De motivatietechnieken van ouders, chefs of verkopers zijn in de afgelopen honderden jaren nauwelijks veranderd. De spelindustrie is sinds PacMan spectaculair in kwaliteit gestegen. De mens wordt een toeschouwer in een spel waarover hij enthousiast de controle uit handen geeft, zoals ik dat overigens nu al zeer graag doe om de weg te vinden.

Ach ja, en dan de menselijke creativiteit. Als men je niet vertelt welke creatieve advertentie door software is ontworpen, welk muziekstukje door een computer is geschreven, dan kan je al lang het verschil niet meer merken. Huizen worden nog steeds ontworpen door een dialoog tussen de architect en een computersysteem. Maar de machtsverhoudingen zullen omkeren. Beseft Lucy Kellaway echt niet dat het aandeel van de architect langzamerhand naar nul zal evolueren? De mens zal nog een oogje in het zeil houden, maar de computer zal het werk doen. Oh ja, kunstenaars kunnen waanzinnig originele muziek en huizen bedenken. Computers kunnen dat overigens ook, maar daar verwachten we dat ze onmiddellijk het niveau van een Beethoven of Mies van der Rohe halen. Van mensen aanvaarden we echter dat ze eindeloos kunnen falen en dan nog niet opgeven. Kijk gewoon even naar een televisie-uitzending over de Eerste Wereldoorlog.

De auteur is partner-hoogleraar management aan de Vlerick Business School.

MARC BUELENS

Zelfs wie kritisch is voor trends stapt met open ogen in de valkuil te denken dat de toekomst toch wel zal lijken op het heden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content