Violist Miha Pogacnik schudt ondernemers wakker

Neem een fuga van J.S. Bach en ontleed die tot op het bot. Thema, druk, paniek, consolidatie: het zijn stuk voor stuk termen die in het bedrijfsleven hun plaats hebben. “Iedereen heeft het over targets en hoe je die moet halen, maar niemand vraagt aan een artistiek uitvoerder hoe dat precies gaat”, zegt de Sloveense violist Miha Pogacnik.

Gent BC (Gent, big in creativity), het kennisplatform dat de brug tussen wetenschappers en ondernemers wil slaan, nodigde onlangs een schare bedrijfsleiders uit om te komen luisteren naar Miha Pogacnik. Dat is een Sloveense violist die zijn uitvoerende viool aan de haak hing en het tot zijn missie maakte om ondernemers te helpen leren uit de creativiteit van klassieke muziek.

In een halve cirkel zitten ondernemers en managers. Pogacnik komt op, en stemt zijn viool. “Zonder te stemmen kun je nooit samenwerken”, flapt hij eruit. Wat volgt is een wervelend betoog van een bevlogen conferencier die de gave heeft om het zakenleven uit te dagen, wakker te schudden. “Waar willen jullie eigenlijk heen. Gaat jullie leven alleen over financiële transacties? Het is mijn droom dat er een dag komt dat artiesten zakenlui sponsoren, en niet omgekeerd. Leer verder te denken dat het komende kwartaalresultaat.”

Wat kunnen zakenmensen dan leren uit de wereld van de kunst? Pogacnik dendert anderhalf uur lang als een associatief denkende sneltrein door een vioolfuga van Bach. Dat stuk moet die parallellen duidelijk maken. Pogacnik: “Een goed muziekstuk bevat een aantal themata die verder worden uitgewerkt. Er ontstaat spanning, er komen tussentijdse oplossingen, dan zijn er nieuwe themata en nieuwe spanningen. Er zit een opbouw in, er wordt in cycli gewerkt. Dat is bij jullie, bedrijfsleiders, niet anders.” Af en toe neemt Pogacnik zijn viool onder de kin om flarden van een fuga in sol klein van Bach te spelen, ter illustratie van zijn parallellen.

Creatieve omweg

Geen ingewikkelde powerpointpresentaties, maar wel een flip chart en wat kleurrijke stiften. “Jullie werken met targets: zo snel mogelijk op het doel af, met zoveel mogelijk winst voor ogen. Wij artiesten doen dat op een andere manier.” Hij tekent een grillige rode lijn die over het hele witte blad schiet, om uiteindelijk ergens totaal anders uit te komen. En daar zit de sleutel van zijn verhaal: “Jullie moeten de begane paden durven te verlaten. Goed zijn we allemaal, het komt er als musicus op aan te excelleren. Je moet telkens een stap verder gaan dan je collega’s. Maak een creatieve omweg, wees anders dan de anderen. Dat kunnen jullie van muzikanten leren.”

Langzaam krijgt Pogacnik het publiek op zijn hand. Hij speelt een nieuw stukje van Bachs fuga. “Hoor je hoe die stemmen met elkaar dialogeren? Die dialoog loopt in verschillende richtingen, heen en weer, soms gelijkgestemd, soms dissonant, met plots climaxen en veranderingen. Jullie moeten toch ook constant kunnen veranderen?”

Experience economy

Pogacnik is een goede verteller. Waarschijnlijk een betere verteller dan hij ooit een uitvoerende musicus was. Na zijn speech stopt hij zijn viool terug in de kist, neemt een pint en maakt wat tijd voor een praatje. “Weet je, ik ben zelf een ondernemer. Ik heb het tot mijn roeping gemaakt om zakenlui te helpen leren uit klassieke muziek. We leven in een wereld die propvol economie zit. Economie is overal. En weet je wat nu juist zo boeiend is? Dat er almaar meer nadruk wordt gelegd op experience economy. Dat is het ideale uitgangspunt om meer creativiteit in het zakenleven te brengen.”

En hij gaat in overdrive: “Ik droom ervan om een polyfone Europese identiteit te maken. Eenheid in verscheidenheid, nu Europa in een diepe identiteitscrisis zit. Die verscheidenheid zit ook in onze cultuur. Om het in polyfone termen te zeggen: het verschil tussen de Brit William Byrd en de Italiaan Palestrina was groot, maar ze vormden wel een polyfone eenheid. Kunst moet vandaag helpen om die verscheidenheid bij elkaar te brengen.”

Laten we eerlijk zijn: soms klinkt het wat wollig wat Pogacnik zegt. Zeker, hij heeft gelijk: eenheid in verscheidenheid, een economie die op de gevoelens speelt. En vooral: onze bedrijfsleiders zijn niet innovatief en niet creatief genoeg. Alleen bleven wij na anderhalf uur bevlogen praten met die ene prangende vraag zitten: haalt het allemaal wat uit? Het viel ons op hoe het grootste deel van de aanwezigen vooral eenheid in gelijkheid uitstralen: zelfde maatpakken, zelfde Blackberry’s. Waarom neemt niemand nota’s? Waarom wordt er nauwelijks gereageerd als Pogacnik zijn publiek uitdaagt en vragen stelt? Veel verder dan ‘ it was very interesting‘ komt het niet. Een erg matte reactie van zeer nuchtere Vlaamse ondernemers.

Pogacnik nipt aan zijn pint en zucht. Gaan deze mensen morgen écht een creatieve omweg in hun bedrijf initiëren? Zeg nooit neen, maar toch zijn wij wat sceptisch. Pogacnik blijft er stoïcijns bij: “Ik voel het als een bijna bijbelse opdracht. Ik reis de wereld rond en zaai overal zaadjes. Ik ben al blij als er af en toe eens een echte boom van komt.”

AART DE ZITTER, FOTOGRAFIE THOMAS DE BOEVER

“Maak een creatieve omweg, wees anders dan de anderen. Dat kunnen jullie van muzikanten leren”