Vertrouw ons (niet), wij zijn bankiers

Na het lezen van ‘Vrije val’ stapt u beslist (veel) voorzichtiger naar uw bank of beursmakelaar. Richard Thomson onthult de riskante handel op de financiële markten en het kaalplukken van rekeningen.

“Het moderne bankwezen wordt niet langer beheerst door bezadigde mannen in krijtstreeppakken die aan Oxford of Harvard gestudeerd hebben. In plaats daarvan is het overgeleverd aan de genade van 28-jarige handelaren die elke dag met talloze fondsen aanschuiven in het grootste casino ter wereld.” Zo luidt de onverbiddelijke conclusie van Richard Thomson in Vrije val, na een even ijzingwekkende als fascinerende verkenning van de handel in derivaten. De auteur is een voormalige medewerker van de handelsbank Samuel Montagu en momenteel financieel verslaggever voor de Britse kwaliteitszondagskrant The Independent on Sunday.

In 1993 schreef Thomson een artikel over de gigantische, niet te meten risicovorming op de grote financiële markten in de wereld als gevolg van het gebruik van een nieuw financieel instrument, de derivaten. Daarin voorspelde hij dat in oktober 1995 een Amerikaans effectenhuis tweemaal zijn eigen kapitaal zou verliezen bij een enorm, ongeautoriseerd gokspel op die markt. Hij schetste een beursavonturier, wiens directeurs niet begrepen waarmee hij bezig was, maar die wel verblind geraakten door de ontzagwekkende mogelijke winsten.

Schrijft Thomson droogjes: “Uiteraard bleek later dat ik er zeven maanden naast zat én dat het om een Britse, en niet een Amerikaanse bank ging. In februari 1995 ging de Britse Barings Bank failliet toen ruwweg tweemaal het kapitaal verloren ging in een indrukwekkend geval van speculeren op de derivatenmarkten.” Uiteraard heeft hij het over de Engelse optiehandelaar Nick Leeson, die een straf uitzit in de gevangenis van Singapore, de Aziatische stadsstaat van waaruit hij zijn rampzalige financiële salto mortale zonder vangnet uitvoerde.

DOMINO-EFFECT.

Hadden de banken en makelaars hun lesje wel geleerd? Nog geen jaar later kondigde Daiwa Bank een verlies aan van één miljard dollar. Een paar maanden nadien maakte Sumitomo Corporation, één van de grootste, meest gerespecteerde handelsondernemingen ter wereld, bekend 1,7 miljard dollar te hebben verkwanseld op de kopermarkt. Thomson windt er geen doekjes om: “Er waren – en zijn nog steeds – banken waar het interne toezicht nauwelijks beter was dan bij Barings. (…) Naar buiten toe luidt de boodschap altijd dezelfde: Vertrouw ons, wij zijn bankiers. In beslotener kring blijven de bedachtzamere speculanten diepbezorgd over het feit dat Barings slechts een voorproefje, een voorbode, een waarschuwing was van iets wat nog veel erger zal zijn. Dat het financiële stelsel in 1995 niet sneuvelde, wil nog niet zeggen dat een iets grotere schok niet tot de ultieme financiële nachtmerrie kan leiden – wat de centrale bankiers een systeemrisico noemen.”

De rode draad door dit boek is dan ook dat de derivatenhandel een doos van Pandora vormt, die onvermijdelijk tot catastrofen zal leiden. “Want als we iets zeker weten over het financiële stelsel, dan is het wel het feit dat het uiteindelijk ergens fout zal gaan. Dat is geen kwestie van als, maar van wanneer. Begin jaren tachtig waren het leningen aan Latijns-Amerika, een paar jaar later leningen op onroerend goed. Derivaten vormen waarschijnlijk het volgende probleem.”

Thomson vreest een domino-effect. Doordat de internationale kapitaalmarkten nu sterk van elkaar afhankelijk zijn, kan de val van één grote bank tal van andere over de hele wereld meesleuren. Vroeger had je nog de bedaarde mannen in krijtstreeppakken die af en toe hun pijp stopten om de risico’s in te schatten, maar vandaag laten ze zich onbeteugeld aansporen om de wortel te volgen die voor hen uithangt. Die wortel bestaat uit het bonussysteem (lees: gewoon een niet te stelpen hebzucht).

KAALPLUKKEN.

Misschien vertrouwt u ze omdat ze geniaal goochelen met de aandelen, opties, futures en derivaten? Thomson verlost u ook van deze illusie. Zowel in de dealing-rooms (waar de handelaars als in een kakelende kippenbatterij hun gouden eieren moeten leggen, die ze wel eerst van de klanten ontfutselen), als achter de mahoniehouten bureaus van de topbankiers zitten tal van mensen die er geen snars van begrijpen.

Ook de argeloze klanten snappen er niets van. Ze maken hun spaarkous leeg, gelokt door de sirenenzang dat ze al gauw dubbele tot pakweg tienvoudige winsten zullen opstrijken. De derivaten kúnnen ook ontzettend veel opbrengen, maar evengoed vreselijk veel doen verliezen. In een hallucinant hoofdstuk brengt Thomson verslag uit hoe klanten gestrikt worden door makelaars die alleen maar uit zijn op provisies. Bij elke transactie blijft een vette provisie achter. De rekening van de klant wordt kaalgeplukt. Een volgende naïeveling staat al klaar. Toch maar eerst even Thomsons verslag lezen.

Richard Thomson, Vrije val. Bruna, 300 blz., 695 fr. ISBN 9022984222.

LUC DE DECKER