Onder de juiste omstandigheden kan zelfsturing bijzonder positieve effecten hebben. Al betekent zelfsturing voor mij persoonlijk niet hetzelfde als de afwezigheid van leiderschap. Zelfregulatie impliceert verantwoordelijkheid opnemen. Zolang alles goed gaat, lukt dat meestal vlot, maar het kan zwaar wegen wanneer het tegenzit. Net daarom is het belangrijk een kader te scheppen waarin die verantwoordelijkheid opgenomen kan worden, en dat kader te handhaven waar nodig.
Een goed voorbeeld is de beslissing van Vlaams minister van Leefmilieu Zuhal Demir om toch statiegeld in te voeren in Vlaanderen. De minister lichtte begin september in de pers toe dat statiegeld in Vlaanderen er hoogstwaarschijnlijk komt, nadat de verpakkingsindustrie er zelf niet in geslaagd was de Europese doelstellingen over zwerfafval te behalen. Maar net zoals zelfsturende teams durven tegen te pruttelen als ze met hun neus op hun tekortkomingen worden gedrukt, lijkt de verpakkingsindustrie ook overtuigd dat ze wel de oplossing kan zijn. Want nadat het zich in het verleden sterk heeft uitgesproken tegen maatregelen als statiegeld, stelt niemand minder dan Fost Plus zich nu kandidaat om de uitrol van het systeem op zich te nemen.
Als we Fost Plus zich de uitrol van statiegeld laten toe-eigenen, kunnen we de Europese Green Deal net zo goed laten handhaven door Shell of Total.
Fost Plus is een initiatief van de verpakkingsindustrie, opgericht in 1994. Het organiseert de selectieve inzameling, sortering en recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval, en ontlast zo bedrijven die verpakkingen op de Belgische markt brengen. Daarvoor wordt Fost Plus gefinancierd door zijn leden, diezelfde bedrijven die verpakte producten verkopen. Dat is niet het enige wat de wenkbrauwen doet fronsen. Zo beschreef onder anderen journaliste Isabelle Vanhoutte meermaals hoe Fost Plus stelselmatig overdreven positieve recyclagecijfers rapporteert en de vernieuwde pmd-zak meer weg heeft van een mislukte tovertruc dan van een succesvolle innovatie. Als monopolist heeft Fost Plus ten slotte een grote invloed op het beleid en de praktijk, en er wordt gefluisterd dat het stevig weerwerk heeft geboden tegen een duurzaam afvalbeleid, zoals statiegeld. Nu de maatregel er toch lijkt te komen, verandert de organisatie van koers.
Zo hoopt Fost Plus de aanpak van zwerfvuil alsnog op zich te mogen nemen. Zijn voorstel: QR-codes op verpakkingen drukken, die mensen thuis kunnen scannen alvorens hun plastic of blik te sorteren. Dat het bedrijf daarmee zijn eigen blauwe zak in leven houdt, is duidelijk. Hoe het flesjes en blikjes uit de berm zal houden, iets minder. Wist u trouwens dat statiegeld het enige systeem is waarvan gerecycleerde flessen rechtstreeks mogen worden gebruikt voor de productie van nieuwe voedselverpakkingen? Flessen uit systemen zoals die van Fost Plus worden hier nu al mee vermengd om nieuwe voedselverpakkingen te produceren. Met andere woorden: zonder statiegeld zouden zijn recyclagecijfers al helemaal beschamend zijn.
Zelfsturing kan positieve effecten hebben, maar laat ons eerlijk zijn: een industrie ombouwen vraagt om meer actoren dan de industrie alleen. Meer controles zullen er wellicht niet onmiddellijk komen, dus het minste wat de overheid kan doen, is het pad effenen voor nieuwe spelers, voor ondernemers en organisaties die statiegeld implementeren als een werkelijk circulair systeem in plaats van een technologische façade. Fost Plus-CEO Wim Geens bestempelt dat als “de autosector laten beslissen over de verkeersveiligheid”. Maar als we Fost Plus zich de uitrol van statiegeld laten toe-eigenen, kunnen we de Europese Green Deal net zo goed laten handhaven door Shell of Total.
De auteur is lector, podcastmaker en schrijver rond duurzaam ondernemen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier