Van hippie tot tycoon

Vliegt Richard Branson straks rond de wereld in een luchtballon? Moet hij eerst zijn zakenimperium redden? In zijn autobiografie licht hij een tip van de sluier op.

Van de bedrijfsnaam Virgin was nog geen sprake, maar de nazomer van 1967 werd het eerste cruciale moment voor de prille onderneming. Samen met een schoolmakker had Richard Branson het jongerenblad Student opgestart. In hun hoofdzetel (de kelder van Jonny‘s ouderlijke huis) kreeg het duo bezoek van Richards moeder. Ze had net een ketting afgehaald bij de politie. Het juweel, dat ze drie maanden voordien gevonden had, was niet opgeëist en ging naar de vinder. “Ze wist dat we geen geld hadden, kwam naar Londen, verkocht de ketting en gaf ons het geld. Zonder dat geld hadden we het niet gered.”

Deze anekdote wordt in het boek enkele keren gespiegeld, zij het steeds op een indrukwekkender zakelijk niveau. Enkele keren kwamen Branson of zijn Virgin-groep in kasproblemen en stond het voortbestaan op de helling. Volgens recente artikels in The Economist (overgenomen in Trends, 26 februari 1998) en Business Week beleeft de groep met inmiddels meer dan 20.000 medewerkers alweer barre tijden.

De huidige perikelen behandelt Branson niet in zijn autobiografie. Hij blikt terug van zijn geboorte in 1950 tot december 1992, tot het jaar waarin hij zich gedwongen zag zijn succesvolle Virgin Music te verkopen om zijn luchtvaartmaatschappij Virgin Atlantic in de wolken te houden. Het jaar eindigde met een al even sensationele overwinning tegen gigant British Airways, dat een beruchte campagne tegen Branson voerde. De eerbiedwaardige Britse luchtvaartmaatschappij kraakte zelfs de computers en stelde Virgin-klanten voor met BA te vliegen. Branson belicht de historische passage met veel gevoel voor dramatiek. Op bepaalde ogenblikken waan je je in een thriller.

MAAGDEN EN JOURNALISTEN.

De oorspronkelijke titel, Losing My Virginity, klinkt beduidend meer Branson-like dan het steriele Richard Branson in het Nederlands. De bizarre naam Virgin (maagd) kwam er in 1970. Het aantal medewerkers van Student was toen al opgelopen tot twintig. Branson was nauwelijks twintig jaar. Zijn middelbare school had hij niet eens afgemaakt omdat hij al op zeventienjarige leeftijd voltijds ondernemer, advertentieverkoper en redacteur werd. Wie er op school niets van bakte, kon nog altijd journalist en uitgever worden.

Toen al had Branson een excellente neus voor zaken. De lezers bleken op zoek naar goedkope platen. Daarvoor richtte hij een postorderbedrijf op. Op een avond brainstormden de medewerkers (vooral bestaande uit hippies die naast seks, drugs en rock-‘n-roll ook het onregelmatig verschijnende magazine boven water wisten te houden) over een naam. Een meisje stelde Virgin voor. “Uiteindelijk zijn we allemaal nog maagd als het op zakendoen aankomt.”

Vooral het begin van de zakenjaren wordt pikant geserveerd, al hoedt Branson er zich voor het niet té smeuïg te maken. Het typeert zijn aanpak: zich het imago van de rebel aanmeten, maar nooit te ver van de middenweg afdwalen. Achter zijn reputatie van hippie, losbol, chaoot en waaghals, schuilt overigens ook een stevige strateeg, een gewiekste marketeer en vooral een keiharde onderhandelaar. De man met de eeuwige grijnslach (in Groot-Brittannië zijn White Cliffs of Dover-grijns genoemd) laat zich ontmaskeren als arglistig onderhandelaar.

LIEFDE EN BUSINESS.

Branson is een telg uit een gegoede juristenfamilie uit Surrey. Hoe bruin zoonlief het ook bakte op de kostschool en later tussen de Londense hippies, zijn ouders bleven hem altijd steunen. Ook over zijn familie past Branson zijn feilloze tactiek toe. Schijnbaar geeft hij een stortvloed aan informatie, net als over zijn eigen turbulente liefdes- en zakenleven, maar finaal blijven er hiaten over. Omdat hij zoveel beleeft, vallen de lacunes niet eens meteen op.

Al gauw komt nog een andere eigenschap boven water. Als de strateeg in nauwe schoentjes komt te staan, redt hij zich met blufpoker en met zijn ijzersterke imago. Hij mag dan nog de platenboer geweest zijn van schandaalgroepen als The Sex Pistols, door zijn imago van eerlijke, onconventionele zakenman steelt hij ook het hart van het grote publiek.

Momenteel blijkt echter dat de strateeg en dealmaker zich vergist zou kunnen hebben door de naam Virgin aan meer dan 200 uiteenlopende bedrijven te verbinden. Als het slecht gaat met één product, kan dit een weerslag hebben op de hele groep. Een low cost carrier als Virgin Express knauwt bijvoorbeeld aan het imago van een high service carrier als Virgin Atlantic. Branson zweert echter nog altijd bij het merk. Ondertussen heeft hij zijn groep ingericht als een schier onontwarbaar kluwen van vennootschappen. Sommige hebben hun zetel in fiscale paradijzen, uiteraard ook op de Maagdeneilanden, waar Virgin zelf een eiland bezit.

Richard Branson, Autobiografie Richard Branson. Forum, 490 blz., 795 fr. ISBN 90 225 2460 4.

LUC DE DECKER