UNIVERSELE ONTBINDING. HOMOGEEN EN HETEROGEEN. Dwanggedachte van eendracht

Het is een gemeenplaats geworden vast te stellen dat alles uiteenvalt, overal in de wereld en op alle gebieden. Wij zijn het land waarop deze elders gedane vaststelling al direkt toepasselijk is, en voor zover dit nog een land kan heten zijn wij goed geplaatst om bevestigingen te zien. Soms verwaarlozen wij echter die onder dezelfde noemer te brengen.

De twisten bestaan evengoed waar macht verloren wordt als waar macht gewonnen wordt. Waarom zou nu de Vlaamse Beweging of zelfs het IJzerbedevaartkomitee immuun zijn voor betwistingen, hoe scherp ook in tegenspraak met hun pretentie tot eendracht ? Waarom zou anderzijds de mediawereld, waarvan de gezamenlijke macht zeker toeneemt, niet diep gespleten worden over de onderlinge machtsverdeling ?

Waarom zou het privatizeren van een staatsbedrijf volstaan om het buiten de konflikten van de politiek te brengen, of om het buiten de konflikten van de privé-sektor te houden ? Waarom zou de katolieke Kerk in Vlaanderen niet de weerslag, zij het ook niet méér, kennen van wat ergens in de Kerk of allicht ook in de godsdienst gaande is ? Waarom zou de koepel van een van de sociale partners, dit is het Verbond van Belgische Ondernemingen, niet plotseling door het heengaan van één van zijn federaties (de houtverwerkende) een dissidentie inkasseren ?

STAATSHERVORMING.

De beste bevestiging van de universele ontbinding wordt echter geleverd door de inspanningen zelf om haar tegen te gaan. Die zijn onbruikbaar, onverwezenlijkbaar of onzinnig, maar ingegeven door een dwanggedachte van eendracht. Uiteraard vinden wij België hier ook als koploper terug.

Het scheelde weinig of wij stonden aan de bedreigde Europese eenmaking de staatsman af die in eigen land de allerlaatste staatshervorming tot een goed einde had gebracht ; een staatshervorming die toch niets anders was dan het opvangen van een ontbinding. Uit de hele wereld komt men haar bekijken, en voor de weldenkenden (zoals het staatshoofd zelf) is zij geslaagd op het vormelijk naleven van wellevendheid en hoffelijkheid na, waartoe dan weer een oproep volstaat.

Het is dus geen kwestie van geld of van macht of van beide, maar alleen van goede manieren. Daartoe behoort uiteraard ook het overdekken van het geheel met een dikke laag ministers van staat uit de politiek of baronnen uit de andere domeinen.

Naast die uiterlijkheden bieden zich krachtiger figuren aan die het juist om geld en macht te doen is, meer uitwisselbaar dan ooit maar het aanzien en de bekendheid spelen een grotere rol, en bijgevolg ook de massamedia met hun onvermijdelijke verhoogde produktie van gewauwel en onwaarheden.

FRAGMENTARIZERING.

Misschien geloven de aktors zelf dat zij bezig zijn met verenigen en solidarizeren, alles en overal, zij het ook met enkele konflikten ondereen die door tijdige afspraken kunnen worden vermeden of opgelost. In feite heeft de macht zelf deel aan de algemene fragmentarizering.

De homogenizering neemt wel toe en wordt vooral meer zichtbaar, maar minder zichtbaar daaronder en daarachter is een heterogenizering aan de gang. Ik ontleen deze termen aan de socioloog Michel Maffesoli in Le Monde, maar ik had voor de gedachtengang evengoed de Nederlander Wansinck kunnen citeren.

Kleine ondergrondse groepen of groepjes blijven voortbestaan of zijn in opkomst, zelfs in de machtsuitoefening zelf maar hier gaat het over voorhanden solidariteiten, men kan denken aan families en aan streken. Het gemeenschappelijke is voorhanden, een manier van zijn, een etos, maar dan niet geproklameerd. Het gaat over “punktuele reakties”, verscheiden en talrijk.

Zoals mijn bronnen zal ik mij zeker onthouden van teorieën en nog meer van programma’s, maar ik zal mij niet weerhouden dit perspektief tegen te stellen aan het gedoe en het gedruis dat nu wordt opgevoerd door de aanzienlijken in geld, in macht en… in aanzien voorlopig nog.

LODE CLAES

Lode Claes is voorzitter van de redaktie-adviesraad.