Steeds meer Belgen eisen vreemde rechten op. Zélf beslissen wanneer het schooljaar ten einde is, bijvoorbeeld. Of enkele jaren ziekte veinzen. Wie heeft nog verantwoordelijkheidsgevoel?
Je kon einde juni bij de bakker een leuke chocoladeplak kopen: ‘bedankt juf’, en uiteraard ook ‘bedankt meester’. Niet goedkoop, die chocoladefantasie: vijfenhalve euro. En wat doen de dankbare ouders uit respect voor de leerkrachten? Terwijl die laatsten ijverig punten optellen, administratie regelen en pedagogische beslissingen voorbereiden, vertrekken de ouders vervroegd, tijdens het schooljaar, en met de kinderen, op vakantie. Zoals die glunderende vader vanuit de luchthaven, omringd door zijn stralende kroost, voor de televisiecamera’s verklaarde: het is veel goedkoper nu, dat scheelt wel 500 euro. En: de kinderen zijn nooit ziek, dus mogen we ze nu toch wel vervroegd van school houden!
Ik vermoed dat die enthousiaste vader er niet bij stilstaat dat de vakanties in juni zoveel goedkoper zijn dan begin juli, net omdat iedereen ervan uitgaat dat ouders zoveel respect opbrengen voor het werk van de leerkrachten dat ze niet al einde juni op reis vertrekken. Dat is wat Kant bedoelde met het kunnen veralgemenen van je handelingsregels. Je bent wat vreemd bezig als je gedrag alleen door jou kan worden gesteld.
Veronderstel dat iedereen even ‘slim’ is als die enthousiaste vader, dan zouden de vakanties net einde juni peperduur worden, zouden proclamaties voor lege schoolbanken plaatsvinden en leerkrachten hun pedagogische adviezen rond vakantiewerk kunnen afgeven ná de vakantie.
‘Zieke’ politiemannen. In diezelfde week lazen we in de krant dat politieagenten die niet vals spelen met ziektedagen, een geldpremie zouden krijgen. Want vele politieagenten sparen nu hun ziektedagen op, en bij het einde van de loopbaan zijn ze dan enkele maanden (of jaren) zogezegd ziek. Die ziektedagen zijn immers een recht.
Iedereen heeft steeds meer vreemde rechten: het recht zelf te beslissen wanneer je met je kinderen op vakantie vertrekt of het recht om ziektes te veinzen. Weinigen lijken te beseffen wat er aan de hand is. Op dit ogenblik voert onze maatschappij een moeizame strijd om de sociale zekerheid te redden. Sociale zekerheid veronderstelt twee dingen: solidariteit (tussen werkenden en werklozen, tussen gezonden en zieken, tussen jong en oud, tussen gezinnen met en gezinnen zonder kinderen) en zekerheid (dat je een menswaardig bestaan kan leiden ook als je ziek valt, als je op hoge leeftijd niet langer kunt werken, als je opgroeit in een groot gezin, als je plots zonder werk valt). Sociale zekerheid is een van de hoogste verworvenheden van de Europese samenleving. Niemand hoeft uit de boot te vallen, want collectief zijn we rijk genoeg.
De enige juiste houding die in zo’n prachtig systeem past, is die van de werknemer die trots bij zijn pensionering zegt: en geen dag ziek! De enige juiste houding is: ik ben gezond, wil werken en dus ben ik te trots om werkloosheidssteun te trekken, nog liever tijdelijk een job onder mijn niveau dan te leven op kosten van de gemeenschap. De enige juiste houding is: ik tracht te werken zolang ik redelijkerwijs kan.
Het is dankzij die houding, die trotse houding van iedereen die het voorrecht heeft te kunnen werken en gezond te zijn, dat onze solidariteit zinvol is. Dan kunnen ook de mensen die de arbeidsmarkt uitspuwt, de zieken, de mensen die echt te oud zijn geworden om te werken, volwaardig lid zijn en blijven van onze maatschappij.
Leerkrachten uitlachen. Het alternatief? Het sterke individu dat zich tegen alle risico’s verzekert. Verzekeringsmaatschappijen die welbepaalde doelgroepen wél en andere doelgroepen niet verzekeren. De onzekerheid van het menselijke lot aan de vrije markt overlaten. Wat gebeurt er met het zwakke individu? Die heeft pech. Die moet maar rekenen op liefdadigheid of… een heel rijke staat. Respect voor het collectieve, voor het werk van leerkrachten, voor afspraken over ziekte en gezondheid is het wapen van de zwakke. Hoe knapper onze maatschappij op spontane wijze haar collectieve belangen vrijwaart, hoe meer ruimte er is voor echte sociale zekerheid.
De ultraliberalen, de uiterst rechtsen, de gefortuneerden en de door de natuur bevoorrechten hebben geen schrik van het afbrokkelen van de welvaartsstaat. Zij hebben zich ingedekt. Dat zij graag werklozen als profiteurs afschilderen, dat zij pleiten voor meer verantwoordelijkheid voor het individu, dat past volkomen in hun kraam. Want zij zijn de winnaars.
Maar ook mensen die de idealen van de Franse revolutie genegen blijven ( liberté, fraternité, égalité), moeten sterk blijven pleiten voor de verantwoordelijkheid van het individu. Dat individu moet in woord en daad aantonen dat er in vele sectoren van onze maatschappij zinvolle alternatieven bestaan voor de dictatuur van de vrije markt. Lesgeven, recht spreken, zieken verzorgen, is en blijft een roeping waar een redelijke vergoeding tegenover moet staan, maar vooral respect van de hele maatschappij.
Dat respect uiten door vijfenhalve euro uit te geven aan een chocolade fantasietje en de leerkrachten in het gezicht uitlachen, is de maatschappij weer een stapje dichter brengen bij de absolute dictatuur van de vrije markt. Dan maar privéonderwijs.
De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.
Reacties: marc.buelens@trends.be
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier