Stakingsrecht is niet absoluut

De staking van de bagageafhandelaars doet de kritiek op het stakingsrecht toenemen en versterkt de argumenten om het aan te passen. Maar het stakingsrecht is allesbehalve absoluut.

Wat houdt het stakingsrecht in?

Iedere werknemer heeft het recht om te staken. Dat is vastgelegd in de internationale conventies (tussen regeringen, werkgevers en vakbonden) van de Internationale Arbeidsorganisatie in Genève. In de meeste sectoren en bedrijven zijn er procedures zodat werknemers kunnen staken. Voorbeelden daarvan zijn een uitgebreide overleg- of verzoeningsronde en de procedures om een stakingsaanzegging in te dienen. Spontane stakingen zijn toegelaten, maar dan moeten de vakbonden de werknemers wel wijzen op de noodzaak om de sociale vrede te bewaren. Dankzij die basisregels zijn er in ons land weinig problemen. Bij veel stakingen worden zelfs spontane regelingen van minimumdienstverlening afgesproken.

Is het stakinsgrecht absoluut?

Het stakingsrecht is begrensd. Een staking is pas legaal als de werknemers er een redelijk belang bij hebben, bijvoorbeeld de verbetering van de arbeidsvoorwaarden. Het stakingsrecht mag niet worden misbruikt. Of een staking legaal is, wordt niet bepaald door het doel, zoals de verbetering van arbeidsvoorwaarden, maar wel door de ‘feitelijkheden’. Die feitelijkheden kunnen tot gevolg hebben dat de rechten van de werkgevers en de werkwilligen geschaad worden. Voorbeelden zijn illegale bedrijfsbezettingen, het gebruik van geweld, het aanrichten van schade of het illegaal opstellen van stakersposten. Vakbondsleden die deelnemen aan stakersposten mogen werknemers aansporen om te staken, maar mogen hen niet dwingen. De deur of de toegangsweg blokkeren, is dus illegaal.

Wie is verantwoordelijk voor een staking?

Als de vakbonden schade veroorzaken tijdens een staking is het voor een werkgever niet gemakkelijk om de geleden schade zomaar op hen te verhalen. Vakbonden kunnen door hun gebrek aan rechtspersoonlijkheid niet verantwoordelijk worden gesteld. Dat veroorzaakt vaak problemen als een werkgever de schade wil verhalen via een verzekeraar. Een bedrijf moet een tegenpartij kunnen aanspreken. Individuele personen kunnen wel verantwoordelijk worden gesteld voor de schade. Een deurwaarder kan van de personen die de toegang tot een bedrijventerrein bezetten, eisen dat ze hun identiteit kenbaar maken. Zij kunnen later opdraaien voor de kosten.

Wat kan een werkgever doen?

Werkgevers, werkwilligen, leveranciers of klanten, zoals de toeristen op Zaventem, staan niet machteloos bij een staking. Ze kunnen zich beroepen op de ondernemingsvrijheid of op het feit dat het eigendomsrecht, het recht op arbeid of toelevering op onevenredige wijze wordt aangetast. Zij kunnen een eenzijdig verzoekschrift indien bij de rechtbank. De rechter kan dan beslissen om een staking te breken. De indiener van dat verzoekschrift moet wel met duidelijke argumenten op de proppen komen. Een succesvol voorbeeld was de blokkade van het industrieterrein Leuven-Haasrode op het einde van 2005. Alle toegangswegen waren afgesloten. De rechter vond dat de blokkade niet kaderde binnen de normale uitoefening van het stakingsrecht en legde een dwangsom op aan al wie de toegang nog belemmerde.

(T)

Door Alain Mouton