STAATSEIGENDOMMEN VERKOPEN IS EEN KUNST

Een groep professoren berekende in 1992 dat de verkoop van twaalf Belgische staatsondernemingen op dat moment 318,3 miljard Belgische frank (7,9 miljard euro) zou opbrengen. Het telecombedrijf RTT was goed voor de helft van dat bedrag, of 160,7 miljard frank. De bank en verzekeraar ALSK kon 51,9 miljard frank in het laadje brengen, aldus de professoren.

Heeft de staat uiteindelijk de volle 318 miljard frank kunnen binnenhalen? “De afrekening heb ik niet meer gezien, maar de verkoop zal een stuk meer opgebracht hebben”, zegt de Leuvense emeritus professor economie Wim Moesen. Hij hielp destijds mee aan de berekening. “Toenmalig premier Jean-Luc Dehaene speelde het slim. In de begroting liet hij telkens een heel klein bedragje inschrijven bij de post privatisering. Toen later bleek dat de regering haar begrotingsdoelstelling niet zou halen, was een uitbreiding van de privatisering een gemakkelijke manier om geld op tafel te krijgen. In plaats van 10 procent verkocht de regering 49 procent van het staatsbedrijf. Later werd het 51 procent, want dan kun je ook de controlepremie verzilveren. Zo is het ongeveer gegaan met de verkoop van ASLK, en daarna nog andere staatsbedrijven.”

Niet alle overheidseigendom kan je zomaar verkopen. “Soms kan je de waarde niet of moeilijk vertalen in geld”, zegt Johan Christiaens, Gents professor overheidsmanagement. “Erfgoed als de Leeuw van Waterloo gaan we nooit verkopen aan een rijke Chinees. Of denk aan vervuilde terreinen en asbestgebouwen die bij erfenis geweigerd worden en zo in handen van de overheid komen.”

Ook is het volgens Christiaens niet altijd duidelijk wie de eigenaar is. “Is het de federale staat, het gewest of de provincie? Of rechtspersonen met een nauwe band met de overheid, zoals autonome instellingen en patrimoniale vzw’s? Het vergt soms jarenlange procedures om de eigenaar te identificeren en te bekrachtigen.”

Een geval apart is de Koninklijke Schenking, het geheel van onroerende goederen die Leopold II schonk aan ons land. Een deel daarvan mag nooit verkocht worden. Volgens de website van de federale overheidsdienst Financiën zitten in de Schenking niet alleen een reeks kastelen, parken en golfterreinen, maar ook kantoorgebouwen en zelfs een bioscoop.

Ondanks alle hindernissen probeert België uit te vissen hoe rijk het precies is. Via het nieuwe boekhoudsysteem FEDCOM stelt de federale staat een balans op, met een actief- en een passiefzijde, net zoals een onderneming. De eerste geconsolideerde jaarrekening van alle federale overheidsdiensten is die van 2012, weliswaar nog onvolledig voor wat de vaste activa betreft. Zo dekt de post gebouwen en terreinen enkel het ministerie van Landsverdediging, zeg maar het leger. De post is goed voor afgerond 4,9 miljard euro.

De participaties in Belgische ondernemingen — zoals het belang van 53,5 procent in Belgacom — staan tegen 46,2 miljard euro in de balans. De participaties in buitenlandse ondernemingen — zoals 10,8 procent in BNP Paribas in 2012 — tegen 9,3 miljard euro.

Pittig detail op de passiefzijde: de toekomstige pensioenschuld ontbreekt op de post voorzieningen voor toekomstige kosten. Voor deze verbintenissen kunnen, maar moeten geen voorzieningen worden aangelegd, zegt een koninklijk besluit. Hoe arm België is, komen we niet te weten.

JVG