Alain Winants, de nieuwe topman van de Staatsveiligheid, spioneert niet voor onze bedrijven. Hij bekampt andere geheime diensten, zelfs de Franse en Amerikaanse. Want die voeren een economische oorlog.
Eindelijk heeft de Belgische Staatsveiligheid een actieplan ter verdediging van het Wetenschappelijk en Economisch Potentieel (WEP, zie kader: Welke bedrijven worden beschermd?). Ze wordt een volwaardige economische spionagedienst, die inlichtingen inwint, analyseert en verwerkt over “het voortbestaan en de optimale ontwikkeling van ons so- ciaaleconomisch model.” “Wij verdedigen de economische soevereiniteit van België. Het actieplan is hiervoor een noodzakelijk werkinstrument,” zegt Alain Winants, de nieuwbakken chef van de Staatsveiligheid. “De wetgeving die het ons mogelijk maakt om rechtspersonen op te richten, telefoons af te luisteren en computerverkeer te onderscheppen, werd ge- introduceerd in de Senaat. Dit maakt van ons, na goedkeuring van de tekst – hopelijk volgend jaar – een evenwaardige dienst zoals die van de buurlanden.”
Hij staat aan het hoofd van vijfhonderd werknemers. Een tiende is vooral in de weer met bewakingsopdrachten van individuen. Winants verwacht binnen twee jaar zevenhonderd personen voor zijn dienst (exclusief voor WEP) en een apart bewakingskorps. “De Staatsveiligheid is bezig met een inhaalmanoeuvre,” signaleert professor Luc De Vos van de Koninklijke Militaire School. “Vandaag zijn jonge universitairen wél geïnteresseerd in deze job. We moeten nog een lange weg afleggen, want de meeste Belgen hebben geen interesse voor veiligheid – laat staan voor staatsveiligheid. Het zit niet in onze cultuur.”
CIA bij Lernout & Hauspie
Volgens Yvan De Mesmaeker, secretaris-generaal van de European Corporate Security Association, is informatiebeveiliging “amper een issue”: “Ondernemers springen naïef om met bedrijfsgeheimen. Je moet van je kantoor weliswaar geen militaire bunker maken, maar zelfs de meest elementaire maatregelen worden niet genomen.”
Elementaire maatregelen kunnen zijn: documenten effectief vernietigen, een veiligheidsclassificatie geven aan informatie, de presentaties van medewerkers (marketing, R&D) niet laten rondslingeren, digitale zendsystemen blokkeren binnen de vier muren van het kantoor en gordijnen sluiten als men er een uiteenzetting doet op het grote scherm. De Mesmaeker: “Ik zie hoe lek bedrijven zijn en begrijp dus waarom economische spionage niet serieus wordt genomen. Waarom je zorgen maken over illegale methoden als je weet dat 90 % van bedrijfsgeheimen legaal wordt ingepikt?”
Net daarom plooit de Staatsveiligheid volledig op zichzelf terug, weet professor Luc De Vos, die recent ‘Strategie en tactiek. Inleiding tot de moderne krijgsgeschiedenis’ (Davidsfonds) schreef. “In heel wat andere landen wordt de waarde van hun inlichtingen wel geapprecieerd. In de veiligheidswereld moet men zich geen illusies maken. De concurrenten van Lernout & Hauspie hebben het bedrijf met CIA-steun hard kunnen aanpakken, omdat het militaire hightech betrof. Niemand in België wilde dat zien. Ook de Franse inlichtingendiensten hebben geen gêne om economische belangen te verdedigen.”
Toch verijdelde de Staatsveiligheid al aanslagen. Frederik Verhasselt, gewezen lid van de Staatsveiligheid en veiligheidsconsultant bij Uniskill (dat werkt voor Swift en Telenet): “Het publiek weet dat niet. De Staatsveiligheid haalt alleen de tv als ze een jonge terroriste niet kan volgen of als ze verijdelt dat een dame die ooit in zogenaamd extremistische kringen verkeerde, naar het songfestival gaat.”
De computer van Electrabel
Winants wil niet zo ver gaan als de Amerikaanse of Franse collega’s, die de bedrijven actief voeden met informatie over concurrenten: “Zo’n deelname aan de economische oorlog is tegen de wet. Diensten uit omringende landen, zoals Frankrijk, doen dat wel. We kunnen bedrijven evenmin benaderen als ze het voorwerp zijn van spionage. Er ontbreekt een platform tussen de Staatsveiligheid en bedrijven.”
Professor Herman Matthijs, docent Overheidsmanagement aan de VUB, betreurt de passieve houding: “België heeft amper een beleid ter verdediging van zijn economische belangen.” Winants verdedigt dat zijn dienst werkt binnen de grenzen van de vrije markt. “We willen niet op de economie wegen of financiële beslissingen sturen. Wij kunnen de overname van een Belgisch bedrijf niet blokkeren, zelfs niet als die de economische soevereiniteit bedreigt. De Staatsveiligheid dient niet om bedrijven te beschermen.”
Herman Matthijs, auteur van ‘Geheime Diensten’ (Die Keure) noemt de vrije markt een fictie, want gemanipuleerd: “De moeilijkheden bij DHL of bij Volkswagen – waarin de Duitse deelstaat Nedersaksen een belangrijke aandeelhouder is – zijn een triest bewijs dat nationale belangen de vrije markt in België vertroebelen. Ook de Britse overheid voert met haar inlichtingendiensten een planmatige economische politiek. Voor Frankrijk zijn energie en vooral de nucleaire industrie de speerpunt van hun economische én militaire machtspolitiek. Het coördineert zijn publieke en private belangen bij zijn expansiepolitiek in België.”
Matthijs verwijst naar Electragate, waarbij Suez een beroep deed op twee consultants, die het informaticasysteem van Electrabel hackten. Olivier Foll was ooit een politiek invloedrijke chef van de gerechtelijke politie in Parijs. Richard Guillet is een ex van de geheime dienst DGSE. Beiden hebben goede banden met de overheid. Matthijs: “Verwacht niet dat minister Laurette Onkelinx, toch verantwoordelijk voor de bestrijding van economische spionage, ook maar een stap zal doen om een onderzoek te bevelen. Ze zal zeer voorzichtig Frankrijk volgen en haar mond houden.” Winants zegt het Electrabel-dossier niet te kennen. “Ik wil erop wijzen dat het gerecht zich bezighoudt met de afwikkeling van de strafrechtelijke inbreuken in deze zaak.” Dat Frankrijk als bevriende natie in België actief is, verbaast niemand. Het hoofd van de Staatsveiligheid: “Het begrip bevriende landen bestaat niet op het vlak van economische spionage. Bevriend of niet, overheid of privé, iedereen die onze economische soevereiniteit wil ondergraven, is ons doelwit.”
Gekken, sletten en perverten
Bob Hoogenboom spreekt over “de privatisering van de oorlogsvoering”. De professor Forensic Business Studies aan het Nederlandse Nyenrode zou niet verbaasd zijn als het Franse duo werkte voor de DGSE. “Heel wat spionnen vonden hun weg naar bedrijven,” zegt de specialist in inlichtingendiensten. “Het netwerk van oude collega’s verleent elkaar hand- en spandiensten in de grijze zone tussen privé en overheid.”
En Nederland? Nederlandse spionnen zijn, zoals accountmanagers, verantwoordelijk voor een lijst van bedrijven die ze moeten afwerken in hun zoektocht naar informatie. Hoogenboom: “Onze bedrijven hebben historisch een wereldwijd handelsnetwerk, dat op het juiste moment ook informatie kan doorspelen aan de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst. Medewerkers van de veiligheid vinden dan weer moeiteloos hun weg naar ondernemingen.”
Dat privé-firma’s het vuile werk van de officiële diensten opknappen, is volgens Hoogenboom courant. Erger: “De privé besteedt dirty jobs uit aan de georganiseerde misdaad. Dat leidt bij moeilijkheden tot een geloofwaardige ontkenning. En bewijs maar dat er ver van de eigen aansprakelijkheid en de democratische controle geen afspraken waren gemaakt. In dit wereldje zijn de nuts, sluts and perverts nooit ver weg. Of dacht u dat een spion zijn handen niet vuilmaakt tijdens zijn job? Alleen James Bond houdt zijn hemd wit in geheime opdrachten.”
Ook lobbyisten worden soms ingeschakeld om de belangen van andere overheden te verdedigen. De Staatsveiligheid loert mee. Winants: “Als lobbyisten bij de Europese Commissie, het Europees Parlement of de Navo neigen naar spionage of inmenging van het beslissingsproces, zullen we hen volgen. Hun beslissingen gaan België aan.”
Kan Staatsveiligheid het aan?
Hoe goed is de Staatsveiligheid eigenlijk opgewassen tegen de nieuwe taak? Volgens Verhasselt moet ze niet onderdoen voor de Franse of Amerikaanse collega’s. Hun werkingsterrein, middelen en ervaring lijken inderdaad ontzaglijk. Het beste voorbeeld is de enorme informatie die de CIA heeft verzameld via Echelon en dergelijke. Verhasselt: “Alle informatie over de aanslagen was aanwezig binnen hun netwerk, maar die kwam niet gebald bij de juiste personen terecht. België heeft echter een beperkte veiligheidsdienst, met een breed informantennetwerk. De inspecteurs die de islamisten opvolgen, spreken wel degelijk Arabisch en zijn internationaal gerespecteerd. Belgen zijn uitstekend in human intelligence.”
Maar heeft het allemaal nog zin? Kan België niet beter zijn karretje aan een groot land als Frankrijk (de belangrijkste investeerder in onze energie- en defensiebedrijven) hangen in plaats van een schijn van zelfstandigheid hoog te houden? “Neen,” meent de Franse veiligheidsautoriteit Christian Harbulot (École de Guerre Economique). “België kan ook een economisch arsenaal opbouwen en zijn sociaaleconomisch model verdedigen. Door je te linken aan een ander land geraak je in een staat van afhankelijkheid, politiek en dus ook economisch. Ik stel vast dat dit al grotendeels het geval is. In Frankrijk is het – als we spreken over de defensie tegen de economische oorlog – vijf voor twaalf. In België is het misschien al te laat.”
Hans Brockmans
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier