Slecht nieuws voor vliegtuigkapers

Satellietnavigatieterminals geven positieûinformatie die zo precies is dat het opstijgen en landen van vliegtuigen geautomatiseerd zou kunnen worden. De Leuvense startûup Septentrio heeft de technologie in huis.

Cijfers van de Europese Unie projecteren een behoefte aan liefst 100 miljoen satellietnavigatieterminals in 2005. De groei bedraagt 25% per jaar. Op dit ogenblik ligt de markt nog voor 44% in Japan, waar satellietnavigatie veel meer dan hier in auto’s wordt ingebouwd. De VS neemt 30% van de satellietnavigatiemarkt, het uitgestrekte Canada enkele percenten, en heel Europa 18%.

Septentrio wil echter niet concurreren met de courante systemen die nu in auto’s worden ingebouwd. Het heeft gekozen om door te groeien als toeleverancier van systeembouwers in de professionele markt _ waar de marges hoger zijn. “Wij hebben ons afgevraagd of we ons op de massamarkt konden richten,” zegt Grognard. “De hulpdiensten dringen er bijvoorbeeld op aan om het Global Positioning System (GPS) in gsm’s in te bouwen. Zo kunnen ze ( nvdr – gesteld dat er satellietontvangst is) weten waar iemand het noodnummer 112 draait. Maar gsm-bouwers willen er niet van horen omdat het de kosten verhoogt. Momenteel is er één bouwer van gsm’s met geïntegreerde GPS, maar zijn toestel is veel duurder dan zeg maar Nokia. Dat compromitteert al bij voorbaat zijn kansen op de markt.”

Satellietnavigatiesystemen werken nochtans met signalen op 1,575 Gigaherz _ tussen de 900 Mhz en de 1800 Mhz gsm-banden in. “Maar je kan ze niet zomaar in gsm-chips integreren. De satellietsignalen _ in tegenstelling tot gsm-signalen _ zijn zeer zwak. Ze liggen 25 decibel onder de thermische ruis. Je moet ze versterken en uit de ruis naar voren halen.”

Septentrio mikt met zijn product op performantie, rekenkracht, nauwkeurigheid en integriteit. Eigenaars van vliegtuigen, schepen, treinen zijn de eerste klanten.

Zonen van Imec en ESA

De technologie van Septentrio komt uit contractwerk dat het Leuvense onderzoeksinstituut voor micro-elektronica Imec tussen 1996 en 1998 uitvoerde voor het Europese Ruimtevaart Agentschap (ESA). “In de jongste tien jaar heeft ESA veel oog gekregen voor de economische toepassingen van haar knowhow in telecom en componenten,” zegt Grognard, die tussen 1992 en 1994 de Belgische afgevaardigde was in de Industrial Policy Council binnen ESA en later in Washington en Ottawa optrad als industrieel attaché voor het Belgische ruimtevaartbeleid. “De regel is nu dat de onderzoeksresultaten van ESA-projecten voor zuivere ruimtevaarttoepassingen ter beschikking blijven van de lidstaten. Maar buiten de ruimtevaart heeft een bedrijf een bijzonder grote vrijheid om die resultaten zelf te gebruiken, zowel in de tijd als geografisch.”

Septentrio betaalt aan niemand royalty’s voor de knowhow in zijn product. Van bij de start, in 1996, mikten de ontwikkelaars op het hele gamma aan satellieten dat voor navigatie in de ruimte hangt: het Global Positioning System (GPS) van de VS, met zijn 28 satellieten; het Russische Glonass met oorspronkelijk 24 satellieten (intussen door de economische crisis teruggevallen tot minder dan de helft); en ten slotte de ‘verbeterde’ systemen, die zich baseren op de eerste twee, maar zelf correcties toevoegen.

De terminal van Septentrio verwerkt al deze signalen _ dat is zijn sterk punt _ en het bedrijf is ook betrokken bij de ontwikkeling van het Europese Galileo-systeem, waarvoor de Europese Unie op 5 april 2001 eindelijk groen licht heeft gegeven.

Woksessies tijdens de breaks

De twaalf mensen (en vijf nationaliteiten) van Septentrio doen niet aan voetballen, wildwatervaren of rotsklimmen om de groepsgeest te versterken. Het ploegje dat typisch werkt tussen 8 en 20 uur _ en ook in het weekend _ houdt het bij kooksessies tijdens de breaks. “Sinds vorige week hebben we een elektrische wok. Die stond al lang op onze action list,” wrijft Peter Grognard zich in de handen. Koken kan soft lijken, maar Septentrio heeft in zijn branche wel de harde technische jongens in huis.

De Leuvenaren scoorden in januari internationaal door een fout te vinden in het Amerikaanse augmentatiesatellietsysteem (Wide Area Augmentation System of WAAS), dat gebouwd wordt door Raytheon. “Een fout vinden in een programma van 1 miljard dollar, dat valt op,” lacht Peter Grognard.

Eén van de die-hards is Jan Vanhoof, die voordien technisch directeur was bij Sirius Communications, waar hij als een van de kernfiguren warrants had op 780 aandelen. Het weerhield hem er niet van om een aantal maanden voor de overname van Sirius door Agilent naar Septentrio over te stappen. Achteraf bekeken liet hij daardoor, volgens onze eigen berekening, ongeveer 2 miljoen euro (80 miljoen frank) liggen. Als we hem dit voorleggen, stuurt hij ons een strofe uit een van zijn geliefde folksongs, die begint met: ‘ Why gold if there’s jigs I can play‘ (Waarom goud als ik gigues kan spelen). “Te zingen in een zes achtste maat,” preciseert hij.

Business angels happen toe

Peter Grognard koestert de nieuwe PolaRx-2-satellietnavigatieontvanger waarmee Septentrio nu de markt op gaat. De Leuvenaren tekenen zowel voor het hoogfrequente gedeelte (de ontvangst en uitfiltering van de signalen) als voor het digitale gedeelte, dat de informatie verwerkt. De borden _ een eigen ontwerp _ worden in België geproduceerd en bevatten een pc-op-een-chip die Linux draait. “De eerste tests op helikopters zijn al gebeurd. De resultaten waren nog beter dan verwacht,” zegt Grognard. Voor gebruik op treinen draait Septentrio mee in Locoprol, een Information Society Technologies-project van de Europese Unie met onder meer Alstom, Trasys, Honeywell, Northern Jiaotong University en de Franse en Belgische Spoorwegen. “Die mensen hebben ons gevraagd. GPS kan een kostenbesparend alternatief zijn voor vaste signalisatie langs de spoorlijn,” zegt Grognard.

Van het prototype dat nu wordt getest, zijn 25 stuks gebouwd. “Wij krijgen vragen binnen voor duizenden stuks,” klinkt het. Als basisprijs voor een bord noemt Peter Grognard 5000 euro (zo’n 200.000 frank), afgezien van soft- en hardwareopties waarvan de prijzen nog eens verschillende duizenden euro per bord belopen. “Eén bedrijf wil zelfs 30.000 stuks. We hebben ons daarover geïnformeerd en het blijkt dat die vraag reëel is.”

Een van de factoren die de vraag kunnen stimuleren is de beslissing van de International Maritime Organisation om vanaf 2003 een verdubbeling van de navigatie-instrumentatie verplicht te maken op schepen boven een zekere tonnenmaat. Met twee antennes op een schip kan je niet alleen je positie, maar ook je koers bepalen. Hetzelfde geldt aan boord van vliegtuigen.

Toen Septentrio op 21 januari 2000 officieel met 1,1 miljoen euro (44,37 miljoen frank) kapitaal werd opgericht, waren IT Partners (de durfkapitaalgroep waarin Imec participeert), het business-angelnetwerk BizzBees en de kleinere fondsen Equinox uit Nazareth en Bayfield nv uit Antwerpen van de partij. Bij de eerste kapitaalverhoging, met 1,9 miljoen euro (76,65 miljoen frank), stapten twee fondsen in ( Creon en Keraton), naast opnieuw privé-investeerders. Het personeel heeft een kleine 20% van de aandelen. Septentrio verloor 800.000 euro (32 miljoen frank) in zijn eerste boekjaar.

Geen militaire toepassingen

De concurrentie is Amerikaans en Canadees _ Japan is niet bezig met high-end toepassingen. “In het jongste anderhalf jaar is er een consolidatiebeweging aan de gang,” noteert het Canadese NovAtel, dat het afgelopen jaar op de beurs de juiste richting kwijtraakte. Het Amerikaanse Javad Navigation Systems ging samen met Topcon Positioning Systems. In Europa vormde Racal Avionics Ltd met Thomson-CSF Thales, dat recentelijk het GPS-filiaal van het Canadese Or Sciences Corporation overnam. Er komen dus grotere spelers tot stand.

Septentrio concentreert zich op zijn sterkte: Europa, vooral Duitsland en het uitgestrekte Scandinavië, maar ook Canada en de VS, waar de PolaRx-1 (op bescheiden schaal) werd verkocht. “In de VS kan je veel geld verdienen, maar ook veel geld verliezen,” waarschuwt Peter Grognard _ een wijsheid die in de Leuvense DSP Valley opgang maakt. Septentrio heeft geen vestiging, maar wel een informeel contactpunt over de oceaan en is ook op de grote Amerikaanse beurzen te zien.

“De vraag overtreft alle verwachtingen,” glundert Peter Grognard. “Septentrio verkoopt geen businessplan, maar een tastbaar product, waarvan we weten dat er bedrijven zijn die het echt nodig hebben.” Toen de Boeings insloegen op het World Trade Center was Peter Grognard met een stand op de Ion GPS 2001-conferentie in Salt Lake City, die net die dag begon. “Het zou mogelijk zijn om onze satellietnavigatieterminal met de automatische piloot te verbinden en een gekaapt vliegtuig automatisch naar de dichtstbijzijnde luchthaven te leiden en automatisch te laten landen,” verzekert hij.

Septentrio mikt echter niet op militaire toepassingen. “Dat is een andere wereld, met eigen specificaties, certificaties en verkoopkanalen. Wij concentreren ons op de civiele markt.” Veel aandacht gaat nu naar de volgende kapitaalronde die 2 tot 4 miljoen euro (80 tot 161 miljoen frank) moet opleveren om een commerciële en supportactiviteit uit te bouwen, zodat de ontwikkelaars zich blijvend met hun eigenlijke taak kunnen bezighouden. Septentrio werkt het circuit van de financiële investeerders af, “al zouden we ook het aanbod van een industriepartner bekijken.”

De cashpositie is nog “goed voor lange tijd”, zegt Peter Grognard. Sinds januari is al voor meer dan 1 miljoen euro (40 miljoen frank) aan contracten voor verder onderzoek en ontwikkeling gesloten, klinkt het, iets wat het businessplan niet voorzag. “In 2003 draaien we break-even.”

Bruno Leijnse

“Met onze navigatieterminal zouden we een gekaapt vliegtuig automatisch kunnen laten landen.” [Peter Grognard]