Schenkingsrechten: wat bij schenking door buitenlanders?

Wat gebeurt er wanneer een buitenlander roerende goederen wil schenken voor een Belgische notaris? De wetgever blijkt die hypothese over het hoofd te hebben gezien.

De schenkingsrechten zijn in het kader van de staatshervorming een gewestelijke materie geworden. Dit betekent onder meer dat de opbrengst van deze belasting toekomt aan de verschillende gewesten.

Vandaar het belang dat de gewesten erbij hebben om te weten hoeveel van de geïnde schenkingsrechten aan elk van hen toekomt; en dus ook om te weten hoe de verdeling tussen de gewesten gebeurt.

Voor de belastingplichtigen zelf waren deze verdelingsregels van geen belang, zolang de tarieven van de schenkingsrechten in de drie gewesten even hoog waren.

EIGEN. Maar sinds kort is dat niet meer het geval. Elk gewest heeft tegenwoordig zijn eigen tarieven van schenkingsrechten, en die lopen drastisch uiteen.

In het Waalse gewest zweert men voorlopig in hoofdzaak nog bij de oude tarieven. Het tarief dat bij schenkingen tussen derden van toepassing is, werd zelfs nog verhoogd naar – in het slechtste geval – 90 %.

In het Brusselse gewest is ook een tariefwijziging van kracht. Het hoogste tarief (ook weer bij schenkingen tussen derden) werd hier weliswaar behouden op 80 %. Maar tegelijk werd op andere punten aan het tarief gesleuteld. Zo is het tarief van 3 % (bijvoorbeeld bij schenkingen in de rechte lijn) voortaan van toepassing op een eerste schijf van 50.000 euro (in plaats van 12.500 euro vroeger).

De meest in het oog springende wijziging heeft zich evenwel begin dit jaar in het Vlaamse gewest voorgedaan. De Vlaamse wetgever heeft beslist het tarief op schenkingen van roerende goederen drastisch te verlagen tot 3 % bij schenkingen in de rechte lijn, tussen echtgenoten en samenwonenden, en tot 7 % bij schenkingen tussen alle andere personen.

LOKALISATIE. Meer dan ooit is het dus nodig te weten waar de schenking geacht moet worden plaats te vinden. Niet alleen voor de gewesten die moeten weten wie de opbrengst krijgt, maar ook voor de belastingplichtigen zelf. De plaats waar de schenking wordt gelokaliseerd, bepaalt immers hoeveel schenkingsrechten verschuldigd zullen zijn.

Het antwoord is in principe heel eenvoudig. De schenking vindt plaats waar de schenker zijn fiscale woonplaats heeft. En heeft de schenker zijn fiscale woonplaats de voorbije vijf jaar op verschillende plaatsen in België gehad, dan zal de schenking gelokaliseerd worden waar hij zijn fiscale woonplaats in België tijdens deze periode het langst heeft gehad.

Met deze laatste regeling heeft de wetgever willen vermijden, dat aan een soort gewest-shopping zou worden gedaan, en dat een schenker even zou verhuizen naar het gewest waar de tarieven voor hem het meest voordelig zijn.

Wie alsnog op zoek gaat naar de laagste tarieven, kan nog altijd overwegen te verhuizen, maar hij zal er dan wel voor moeten zorgen voldoende lang in het gewest van zijn keuze te wonen.

Overigens volstaat het niet om zich te laten inschrijven in de bevolkingsregisters van een stad of gemeente die gelegen is in het gewest waar men de schenking graag gelokaliseerd zou zien. Voor de schenkingsrechten houdt men rekening met de fiscale woonplaats van de schenker. Die valt niet noodzakelijk samen met de wettelijke woonplaats (inschrijving in de bevolkingsregisters). De fiscale woonplaats is de plaats waar men effectief woont, en er het centrum van zijn bedrijvigheid heeft. Tiberghien zaliger noemde het de plaats waar men ôzijn hond uitlaat”.

BEGIFTIGDEN. De schenking wordt gelokaliseerd waar de schenker zijn fiscale woonplaats heeft (of het langst heeft gehad in de voorbije vijf jaar).

De plaats waar de begiftigden wonen heeft geen belang. Als een schenker zijn fiscale woonplaats in Wallonië heeft, en goederen schenkt aan begiftigden die in het Vlaamse en het Brusselse gewest gelegen zijn, of aan personen die in het buitenland wonen, zal de schenking niettemin geacht worden in Wallonië plaats te vinden, en zullen de Waalse schenkingsrechten van toepassing zijn.

De standplaats van de notaris heeft ook geen belang. Stel bijvoorbeeld dat een Antwerpenaar zijn kinderen wil begiftigen en ervoor opteert om de schenkingsakte voor een Brusselse notaris te verlijden. De schenking zal dan niettemin gelokaliseerd worden in het Vlaamse gewest, zodat de Vlaamse schenkingsrechten van toepassing zijn.

BUITENLAND. En wat als de schenker in het buitenland woont? In het verleden zijn veel Belgen naar Nederlandse notarissen getrokken, om op deze manier te ontsnappen aan de hoge schenkingsrechten in België. Nu lijkt zich het omgekeerde voor te doen. Sommige buitenlanders willen nu graag voor een Vlaamse notaris roerende goederen schenken, om op deze manier ook in aanmerking te komen voor het lage tarief dat tegenwoordig in het Vlaamse gewest van toepassing is op schenkingen van roerende goederen.

Maar de wetgever heeft deze hypothese blijkbaar over het hoofd gezien. Hij heeft wel in een regeling voorzien voor het geval een buitenlander een onroerend goed schenkt dat in België gelegen is: dergelijke schenking wordt gelokaliseerd in het gewest waar het onroerend goed zich bevindt. Maar hij heeft niets geregeld voor het geval een buitenlander zich voor een Belgische notaris aandient om roerende goederen weg te schenken. Een dergelijke schenking is in principe ook aan Belgische schenkingsrechten onderworpen. Alleen weet niemand vandaag welke schenkingsrechten (de Vlaamse, Waalse of Brusselse) van toepassing zijn, en wat men moet doen om bijvoorbeeld onder toepassing van de lage Vlaamse te vallen.

Jan Van Dyck n

De auteur is advocaat en hoofdredacteur van Fiscoloog.

Jan Van Dyck

De fiscale woonplaats van de schenker is doorslaggevend.