Rupsje nooitgenoeg

Sinds vorige week trekken leger en brandweer ten strijde tegen de processierups. Wat hebben die beestjes misdaan?

De eikenprocessierups is dit jaar uitzonderlijk vroeg opgedoken. Doorgaans verschijnen de eerste exemplaren bij het begin van de zomer, maar door de zachte winter zijn ze al in april gesignaleerd.

De eikenprocessierups is de larve van een nachtvlinder die haar eitjes in de toppen van vooral eikenbomen legt. Als de weersomstandigheden gunstig zijn, komen de rupsen uit de eitjes. Aanvankelijk zitten ze hoog in de bomen, maar gaandeweg zakken ze af naar de dikke takken en stammen. Daar troepen de rupsen samen in groepen die ‘s nachts ‘in processie’ op zoek gaan naar voedsel. Meteen de verklaring voor hun naam: eikenprocessierups.

De rupsen hebben een grijsgrauwe kleur met lichtgekleurde zijden en zijn bezet met lange haren. Deze haren, die je niet kan zien met het blote oog, vormen een actief verdedigingsmechanisme. Als je de rups aanraakt, laat ze haar microscopische haartjes los. Die haartjes bevatten mierenzuur en zijn voorzien van weerhaakjes. Ze blijven kleven op de huid en zorgen voor ernstige irritatie en jeuk. De huid wordt rood en er verschijnen bultjes en blaasjes. Komen de haartjes in de ogen terecht, dan ontstaat een ernstige ontstekingsreactie gekenmerkt door rode, pijnlijk gezwollen ogen. Via de neus veroorzaken de haartjes een loopneus, kriebels in de keel, hoesten en slikproblemen. Ingeslikte en ingeademde haartjes leiden tot duizeligheid, braken, koorts en kortademigheid. De klachten verdwijnen vanzelf binnen enkele dagen.

Omdat eikenprocessierupsen hinderlijke gezondheidsklachten veroorzaken, worden de nesten – zoals de samentroepende rupsen worden genoemd – vernietigd. Dat verdelgingsproces is specialistenwerk, omdat het risico van gezondheidsklachten in de nabijheid van een nest te groot is. Bij ongewenste aanraking schieten de rupsen namelijk hun brandhaartjes af. Bovendien worden de haartjes ook passief verspreid, met de wind of door trillingen van het verkeer. De haartjes blijven hardnekkig hangen op kledij, op tenten enzovoort. Ze kunnen zelfs zes tot acht jaar lang voor hinder blijven zorgen. Dat betekent dat plaatsen waar in de voorbije jaren nesten van eikenprocessierupsen voorkwamen, nog steeds voor ongemakken kunnen zorgen.

Vakantie in ‘besmette’ bossen?

Eikenprocessierupsen worden vaak pas opgemerkt als ze de bomen gedeeltelijk hebben kaalgevreten. In het bijzonder eikenbomen, vooral inlandse en in mindere mate Amerikaanse. Bij gebrek aan voedsel nemen ze soms genoegen met andere boomsoorten. Wie zo’n nest opmerkt, dient het gemeentebestuur te waarschuwen. Het is aan de overheid om passende maatregelen te treffen of de verantwoordelijke diensten op de hoogte te stellen.

Een tiental gemeenten in Vlaams-Brabant sloeg de voorbije weken al alarm. In Leuven zetten brandweer en groendienst een tiental personen in die haarden opsporen en verdelgen. Ondertussen werden al meer dan honderd nesten verwijderd. Na Vlaams-Brabant sloeg ook Limburg alarm. Gouverneur Steve Stevaert wil zelfs het leger inzetten. Vorig jaar heeft de eikenprocessierups voor heel wat overlast gezorgd in Noord-Limburg.

De rups veroorzaakt overigens niet alleen gezondheidsklachten. Ook de landbouw lijdt. Wanneer de brandhaartjes van de rupsen in het gras terechtkomen, is het hooi niet meer eetbaar. Dat betekent een enorme schade in de getroffen Limburgse gebieden waar heel wat melkveebedrijven aanwezig zijn.

De eikenprocessierupsen verdwijnen zodra de larven verpoppen. Dat stadium is intussen ingezet en loopt nog de hele zomer door. Kamperen in besmet gebied vraagt dan ook de nodige voorzichtigheid. Tenten moeten uit de buurt van besmette bomen worden geplaatst. Wandelen in ‘besmette’ bossen kan ook voor problemen zorgen. Zelfs de was buitenhangen is er niet verstandig. Hebt u vakantieplannen in provincies waar de rupsenplaag aan de gang is, informeer u dan vooraf bij de getroffen gemeente over de stand van zaken.

Marleen Finoulst marleen.finoulst@trends.be