RODE KRUIS. Bloedgeld

Verliescijfers noodzaken het Belgische Rode Kruis enkele tientallen Franstaligen te ontslaan. Dat geeft communautaire spanning in deze organizatie met een omzet van 6 miljard frank en een eigen bank. En er is meer. Het Rode Kruis moet vechten voor zijn monopolie, diskussieert over de introduktie van bedrijfsekonomische managementprincipes en wil een anderhalf miljard frank

kostend nieuw fraktioneringscentrum bouwen.

In december werden 22 ontslagen bij het Brusselse bloedtransfusiecentrum van het Belgische Rode Kruis (RK) aangekondigd. Een geplande herstrukturering van de Waalse centra zouden nog eens 52 voltijdse banen op de tocht plaatsen. Franstalige kringen gewagen van een Vlaamse machtsgreep bij het RK.

De cijfers liegen er echter niet om. De bloedtransfusiecentra boekten in 1993 een exploitatiewinst van 51 miljoen frank in Vlaanderen, maar leden verlies in Wallonië en Brussel, resp. 27 en 12 miljoen.

Er zijn duidelijke tekenen van misgroei. Het RK telt 39 bloedtransfusiecentra (BTC) in België. Zij onderhandelen elk afzonderlijk met leveranciers, zoals Baxter, over de aankoop van materiaal waarvan de fakturen kunnen oplopen tot tientallen miljoenen. Indien het RK gezamenlijk zou aankopen, zou de prijs veel lager liggen.

Vooral Franstalig België telt te veel BTC’s. Van de 39 zijn er slechts 12 in Vlaanderen gevestigd. Franstalige kringen beweren echter dat de herstruktureringen bij de Franstalige centra niet zo prangend zouden zijn indien zij van de Vlamingen wat meer zuurstof zouden krijgen. Het is vooral Urbain Devoldere, de voormalige voorzitter van het VBO en ex-baas van Philips-België, die het daarbij moet ontgelden. Devoldere is tegenwoordig direkteur bij de Centrale Afdeling voor Fraktionering (CAF), een belangrijke instelling van het RK.

PUZZEL.

Het Belgische Rode Kruis werd opgericht in 1864 en levert werk in uiteenlopende domeinen : internationale aktiviteiten, hulpdiensten, uitlenen van boeken en medisch materiaal, opvang van vluchtelingen, bloedtransfusies… Het organogram lijkt op een puzzel.

Het RK een instelling van openbaar nut verbergt talloze instellingen. Zelfs intern is het vaak moeilijk te achterhalen waar de beslissingsmacht ligt. Er zijn meer dan 400 lokale sekties die over een mate van autonomie beschikken die een efficiënte werking van de organizatie als geheel soms in de weg staat.

Elke lokale sektie heeft zijn eigen jaarrekening. De vrijwilligers die deze sekties bezielen, hebben niet allemaal een opleiding als boekhouder genoten en aanvaarde boekhoudkundige normen worden slechts gedeeltelijk toegepast. Vandaar de vele moeilijkheden van het RK met revisoren.

Naast de 1800 werknemers, werken er ook zo’n 22.000 vrijwilligers voor het RK. Via hun vertegenwoordiging in de Nationale Raad hebben ze hun zeg in de instelling. Sommige werknemers vinden die invloed op het beleid te groot. Ook de voorzitters van de verschillende beheerraden en -komitees zijn vrijwilligers. Hun macht weegt nog zwaarder door. Zij zijn veelal afkomstig uit de zakenwereld, meer bepaald uit de banksektor. Dat is het geval voor Maurits Wollecamp, voorzitter van de Vlaamse afdeling van het RK en voorzitter van de raad van bestuur van de Bank Paribas België. De ondervoorzitter van de Vlaamse afdeling, Christian De Nijs, komt van de Nationale Bank. Het RK heeft overigens zijn eigen bank opgericht, het Nationaal Financieel Fonds. Sekties die winst boeken, plaatsen er hun overschotten en deficitaire sekties kunnen er voordelig lenen.

OMZET.

Het dagelijks beleid van het RK berust bij twee algemene direkteurs, Marc Van der Stock en Philippe Laurent. Zij zijn respektievelijk verantwoordelijk voor de Vlaamse en de Franstalige vleugel. De instelling werd in 1972 gefederalizeerd en de vleugels zijn vandaag volledig autonoom. Van der Stock komt van Caritas, Laurent is een ancien van Artsen zonder Grenzen.

Het RK had in 1993 een globale omzet van iets minder dan 6 miljard frank, maar daarvan is meer dan 4,5 miljard afkomstig van de sektor der bloedtransfusie. De bloedtransfusiecentra vallen onder de verantwoordelijkheid van een autonoom orgaan binnen de RK-struktuur : de Dienst voor het Bloed.

Die dienst is ook opgesplitst in een Vlaamse en een Franstalige afdeling, onder leiding van artsen (aan Vlaamse kant is dit sinds 1 januari Dr. Ludo Muylle). Voor beslissingen met financiële implikaties moeten de dokters hun bevoegdheid echter grotendeels uit handen geven.

Bloed wordt bewerkt tot zogenaamde “verse produkten” en “stabiele derivaten” (zie kader De bloedcirculatie). Wat verse produkten betreft, zijn de BTC’s financieel afhankelijk van Riziv-terugbetalingen (het nationale RK moet onderhandelen over de herwaardering van de terugbetaling van bloed) ; wat stabiele derivaten betreft, van de Centrale Afdeling voor Fraktionering.

SCHULD.

De CAF en het Brusselse BTC zijn in principe bicommunautair, maar in de praktijk is het Brusselse BTC Franstalig en wordt de CAF door de Franstaligen als een Nederlandstalige instelling beschouwd omdat de direkteur een Vlaming is.

In december brak een communautair geschil uit na afkondiging van een herstruktureringsplan bij het Brusselse BTC dat verlies boekt sinds 1990. Dat plan voorziet in het ontslag van 22 van de ongeveer 50 voltijdse banen aldaar. Het gaat daarbij om één Vlaming en 21 Franstaligen. De Franstaligen vrezen dat de Vlamingen de afschaffing van het Brusselse BTC nastreven ten voordele van de drie andere transfusiecentra in het Brussels Gewest.

De Franstaligen leggen de schuld voor de financiële problemen van de transfusiecentra gedeeltelijk bij de CAF die bij de centra bloedplasma zou opkopen tegen een prijs die de kosten niet dekt. De CAF bepaalt de prijs van plasma en legt tevens de normen vast die gevolgd moeten worden op het vlak van bloedprodukten. De CAF boekte in 1993 een winst van 103 miljoen frank.

PRIJS.

De schattingen voor de kostprijs van een zakje bloed variëren, naargelang van de gesprekspartner, van 2200 tot 2600 frank. Het bloed wordt gratis geschonken door donoren, maar moet nadien een aantal dure bewerkingen en kontroles ondergaan. De prijs die het Riziv aan het RK betaalt, bedraagt slechts 1780 frank per zakje. Beduidend minder dan in onze buurlanden. Op de vraag van het RK om de prijs van bloed te indexeren, wil minister Santkin van Volksgezondheid niet ingaan. Wel stond hij vorige maand aan de transfusiecentra een verhoging met 15 % van de terugbetalingsprijs van verse produkten toe, hetgeen de BTC’s een extra van 150 miljoen frank oplevert.

Hoe kunnen de Vlaamse BTC’s winst boeken terwijl zij hun bloed aan dezelfde lage prijs verkopen als de Waalse en Brusselse BTC’s ? De Franstaligen wijzen erop dat hun kosten hoger zijn. De Franstalige BTC’s hebben meer geïnvesteerd in gebouwen. Ook zou de impact van de bloedschandalen in Frankrijk groter zijn geweest in het zuidelijk landsgedeelte, zodat er bepaalde duurdere medische keuzes werden gemaakt. En bovendien daalde het bloedverbruik er aanzienlijker dan in Vlaanderen terwijl het overgrote deel van de vaste lasten bleef bestaan.

PLANNEN.

De BTC’s volgen de CAF met argwaan. De CAF is in konkurrentie gewikkeld met farmaceutische bedrijven en wil zijn monopoliepositie op het vlak van de stabiele derivaten veilig stellen (zie kader Partners). Volgens de Franstaligen heeft CAF-direkteur Devoldere te veel macht en te veel ambitie. Hij zou één van de inkomstenbronnen van de BTC’s kunnen afnemen als hij de volledige distributie van stabiele derivaten in handen neemt. Tegenwoordig verzorgen de BTC’s een deel van deze distributie zodat zij een kommissie kunnen vragen. Dat leverde 33 van de 40 miljoen exploitatiewinst die het Vlaamse Dienst voor het Bloed in 1993 noteerde, op.

Devoldere zou een nieuw fraktioneringscentrum plannen in Neder-Over-Heembeek. Aanvankelijk voorzien met een kapaciteit van 500.000 liter per jaar het dubbele van de huidige hoeveelheid werd het projekt afgeslankt, maar het totale prijskaartje zou nog steeds anderhalf miljard frank bedragen. Het RK blijft diskreet, hoewel het dossier al flink zou zijn opgeschoten. De nodige terreinen zijn aangekocht en bepaalde machines zouden al betaald zijn. Het RK vroeg aan de regering ook een bankgarantie van 750 miljoen.

“Het streefdoel is de CAF om te vormen tot een bedrijf met zijn eigen winstverantwoordelijkheid, ” zegt Tuur Hoste, departementshoofd kommunikatie van het Vlaamse Rode Kruis. Hij beklemtoont dat het RK een humanitaire organizatie is en geen onderneming, maar voor de bloedsektor ligt dat enigszins anders. “De giften van het publiek worden integraal gebruikt voor onze humanitaire werken, en nooit voor de Dienst van het Bloed. Het RK vervult zijn transfusie-opdracht op vraag van de overheid. De Dienst voor het Bloed moet zich uitsluitend zien te bedruipen met de prijs van het bloed. ” Vandaar de noodzaak om deze sektor volgens bedrijfsekonomische wetten te runnen. De bescheiden winsten worden geherinvesteerd. Dat moet ook, aldus Hoste. “Het verwerken van bloed is een high-techbusiness en wordt alsmaar duurder. “

TT

PB

URBAIN DEVOLDERE (CAF) Kop van Jut voor de franstaligen.

BLOEDPRODUKTEN Kan Rode Kruis monopolie behouden ?

RODE KRUIS IN AKTIE Giften dienen enkel voor internationale humanitaire hulp, bloedtransfusiecentra moeten op eigen benen staan.