Rij voorzichtig

Mohamed El-Brian

In de komende twaalf maanden zal de hervorming van de financiële sector evolueren van de ontwerp- naar de implementatiefase. Tegelijk zullen de industrielanden een andere afweging van groei en stabiliteit nastreven op middellange termijn. Dat zal deel uitmaken van een veel bredere wereldwijde structurele verandering. Het evenwicht tussen markt en overheid verschuift, net als de groei en de rijkdom in de wereld.

De overheden in de rijke wereld zullen 2011 gebruiken om gedetailleerde maatregelen uit te werken om het banksysteem minder riskant en slanker te maken. Daarbij zullen ze gebruikmaken van de drie-eenheid regulering, dwang en belasting.

Het fenomeen zal het zichtbaarst zijn in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, twee economieën die de expansie van de financiële sector hebben gedoogd en zelfs geholpen. In die landen waren er al te veel mensen die de financiën beschouwden als de volgende stap in de natuurlijke ontwikkeling van een geavanceerde economie – van landbouw, naar industrie, naar diensten, naar financiën. In 2008 ging het verschrikkelijk fout met dat idee en werd voor iedereen duidelijk wat bedachtzame mensen al lang wisten: financiën zijn geen doel op zich, maar een manier om de economie in haar geheel te dienen.

Tegen het einde van 2011 zullen de industrielanden goed op weg zijn om die langetermijnfocus op de financiën te vergeten. De actieradius van de banken wordt kleiner, ze moeten zich toespitsen op klantgerichte activiteiten en worden verplicht om te verzaken aan het overgrote deel van hun transacties voor eigen rekening. Ze zullen worden onderworpen aan een doeltreffender supervisie. Ze zullen hun balansen niet naar eigen goeddunken mogen verzwaren met schulden. En ze zullen hogere directe en indirecte belastingen betalen, wat hun kapitaalopbrengst nog meer zal aantasten.

In 2011 zullen de banken ook de goedkope schulden beginnen terug te betalen die ze in 2009 onder overheidsgarantie aangingen. De scherpe opbrengstcurve van 2010 zou weleens kunnen afvlakken en een lucratieve en vrij risicoloze manier om inkomsten te vergaren kunnen wegnemen.

Kortom, de banken worden saaier. Ongetwijfeld zal dat voor een tijdje de kans op ongelukken verminderen. Ook zal het moreel verwerpelijke fenomeen uit de periode 2004-2009, waarbij enorme winsten geprivatiseerd en enorme verliezen gesocialiseerd werden, minder kans maken. We moeten die verandering verwelkomen, maar we moeten er ons ook bewust van zijn dat, zoals de meeste zaken in dit leven, ze kosteloos noch vrij van risico zal zijn.

Risico’s wegnemen bij de banken in de industrielanden is een andere factor die het al zo trage economische herstel nog meer zal bemoeilijken, vooral in de Verenigde Staten. Als banken minder risico nemen, dan vertaalt zich dat in minder krediet in het algemeen en een overdreven nadruk op leningen aan grote ondernemingen. Dat zal op zijn beurt bijdragen tot een hardnekkig hoge werkloosheidsgraad, nieuwe budgettaire zorgen en een aanzienlijke druk op zwakke sociale vangnetten.

De inkrimping van de financiële sector in de rijke wereld zal in 2011 sterk contrasteren met de expansie in de opkomende economieën. Financiële instellingen die hun hoofdkwartier hebben in nieuwe landen, zullen geleidelijk en behoedzaam hun wereldwijde activiteiten uitbreiden. Hun winstgevende en redelijke stabiele verankering in eigen land zal hen in staat stellen om wereldwijd marktaandeel in te palmen. Ook dat is een onderdeel van een bredere tendens: de voortschrijdende migratie van groei en rijkdom van de rijke wereld naar de opkomende economieën. En ook hier zal het proces niet zonder risico zijn.

De westerse mogendheden zullen hun historische verworvenheden slechts schoorvoetend opgeven. Dat zal, onder invloed van de aanhoudend hoge werkloosheid in het Westen, het risico op protectionisme verhogen en tegelijk voor de opkomende economieën een grotere uitdaging vormen om hun succes te managen.

De wereld zal in 2011 tot de vaststelling komen dat de afweging die inherent is aan de financiële hervorming niet gemakkelijk te realiseren is. Na de massale financiële accidenten van 2008-’09 kiezen de industrielanden begrijpelijkerwijze voor een strengere snelheidslimiet voor financiële ondernemingen. We evolueren van de befaamde Duitse Autobahn naar een meer gecontroleerde snelweg die bezaaid is met verkeersdrempels. Dat maakt eveneens deel uit van een breder historisch fenomeen. Laten we hopen dat het uiterst omzichtig evolueert, opdat het niet zou leiden tot nog maar eens een reeks ongevallen.

De inkrimping van de financiële sector contrasteert met de expansie in de opkomende economieën.