Tragische berichten bereiken je tegenwoordig elektronisch. Maar ook de superleuke boodschappen komen per mail. Zo vroeg professor Frederik Anseel van UGent me per mail of ik de benoeming tot ‘Psycholoog van het jaar’ zou aanvaarden.
Mijn hoofd tolde wel even toen ik die mail las. Op zo’n verzoek van een collega-vakgenoot zeg je uiteraard ‘ja’ en je hoopt dat het geen flauwe grap is van je vroegere collega’s. Langzamerhand begreep ik waarom mij zoveel eer te beurt viel. Uiteraard niet door mijn klinische praktijk. Ik ontvang geen mensen op de sofa. Ook niet door mijn baanbrekende nieuwe theorieën over het menselijke gedrag, hoewel de wet van Buelens niet te versmaden is. Die luidt: vertrouw geen mensen die een wet naar zichzelf noemen.
Bij de toelichting blijkt dat ik deze prijs verdien om “de indrukwekkende manier waarop hij doorheen zijn loopbaan psychologische inzichten ontwikkelde, vertaalde en voor een breed managementpubliek toegankelijk maakte”. Anders uitgedrukt: de prijs is voor een deel ook bestemd voor dit blad, het belangrijkste kanaal om een breed managementpubliek te bereiken.
Ik mag bij de uitreiking ook terugblikken op mijn loopbaan. Wat een geschenk! Zou u ook niet graag in het publiek kwistig, en zonder kans op tegenspraak, uw visie op wat er met u is gebeurd, toelichten?
Prijzen worden meestal uitgereikt voor succes. We zien succes, maar zelden het proces dat tot dit succes heeft geleid. Dat proces kent alleen een aantal ingewijden. Succes zijn de baten. Maar wie heeft de kosten gedragen? De familie? Roofbouw op de toekomst? De collega’s?
Hoe groter het succes, hoe meer het toeval heeft meegespeeld. De toevalligheden in mijn leven zijn zeer talrijk en niet te overzien. Maar Louis Pasteur heeft ooit gesteld dat ‘chance‘ weggelegd is voor wie goed voorbereid is. En Napoleon heeft beweerd dat het geluk aan de kant staat van de sterkste kanonnen. En de bekende golfspeler Arnold Palmer zou ooit gezegd hebben: “Vreemd, maar hoe meer ik oefen, hoe meer geluk ik heb.” Als ik dan toch mijn eigen lof mag bezingen, dan zou ik zeggen: ik heb nooit een mooie kans laten liggen. Toen Trends mij vijfentwintig jaar geleden vroeg of ik maandelijks een column wou schrijven, zei ik snel ja. En toen ze daarna vroegen of ik dat ook wekelijks wou doen, heb ik echt niet lang geaarzeld. Een schrijver wil gelezen worden.
Waaraan herken je een professionele psycholoog? Dat is een heel moeilijke vraag, want ik heb in deze columns bij herhaling gewaarschuwd dat de scheidingslijn tussen charlatanisme en verantwoord psycholoog zijn wel erg dun is. Ik gebruik voor mezelf drie criteria. Het eerste is het aloude Latijnse inzicht ‘timeo virum unius libri‘, ik ben beducht voor de man van slechts één boek. Een psycholoog beheerst meer dan één model. Als hij er slechts één kent, is hij een ideoloog.
Vervolgens tracht een goede psycholoog te objectiveren. Hij zoekt naar inzichten in gedrag die ook voor anderen zichtbaar en begrijpbaar zijn. Wie lid is van een obscure sekte en duister jargon moet gebruiken om eenvoudige dingen te beschrijven, is bij mij meteen verdacht. Ben ik nu zelf wat duister? Weet dan dat ik niet hoog oploop met NLP, freudiaanse en jungiaanse benaderingen. De grote leiderschapsprofessor Manfred Kets de Vries is een freudiaan, maar hij is zo subliem ondanks zijn freudiaans denken. De marktleider in persoonlijkheidsvragenlijsten, de MBTI, leunt verdacht veel aan bij de mummie van Carl Gustav Jung. Ikzelf voel echter heel weinig de drang de mummies van lang overleden boeiende figuren tentoon te stellen. Ze hebben hun tijd gehad; ze kunnen ons inspireren, maar hun theorieën zijn al lang voorbijgestreefd.
En ten slotte moet een psycholoog kunnen toepassen wat hij preekt. Therapeuten met smetvrees, bedrijfspsychologen die hun medewerkers demotiveren of stress-consulenten die razendsnel in een burn-out belanden: zeer menselijk, niet ongewoon, maar voor mij wat bizar. Want van alle professionele takken is de psychologie toch wel die wetenschap die je in de allereerste plaats op jezelf kan toepassen. En heel diep in mij wordt mijn ijdelheid enorm gestreeld door het idee dat ik misschien daarom vooral de prijs krijg. En gelukkig niet voor diepe nederigheid.
Wilt u aanwezig zijn bij de viering op maandag 11 mei? Haast u dan naar psycholoogvanhetjaar.be
De auteur is professor-emeritus aan de Vlerick Business School.
MARC BUELENS
Hoe groter het succes, hoe meer het toeval heeft meegespeeld. De toevalligheden in mijn leven zijn zeer talrijk en niet te overzien.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier