Problemen op til

Een jaar van oorlogen, burgeroorlogen en coups.

Midden jaren tachtig deed een jonge hulpverlener ervaring op als onderhandelaar met oorlogvoerende partijen in Ethiopië om voedseltransporten de frontlinies te laten passeren. Het was een poging om het lijden te milderen tijdens de eerste op televisie uitgezonden hongersnood ter wereld. De ramp was grotendeels veroorzaakt door de regering, een marxistische dictatuur die de boeren gedwongen had toe te treden tot collectieve boerderijen, waar ze honger leden. Ze had ook de voedseltoevoer afgesloten naar gebieden die de opstandelingen controleerden. Dat kostte 400.000 tot 700.000 mensen het leven. Ruim 35 jaar later is die hulpverlener een doorgewinterde westerse diplomaat. Opnieuw probeert hij te onderhandelen met de Ethiopische regering over het doorlaten van voedsel bij de frontlinies van een burgeroorlog, om een nieuwe hongersnood voor meer dan 1 miljoen mensen te voorkomen. “Het is het begin en het einde van mijn loopbaan”, zegt hij met hoorbaar verdriet in zijn stem. Het snelle afglijden van Ethiopië van een van de zich het snelst ontwikkelende landen tot een door burgeroorlog verscheurd land zal de verhouding van het Westen met de regio domineren. Te midden van hongersnood, toenemende wreedheden en de etnische zuivering van minderheden zullen de Verenigde Staten en de Europese Unie druk uitoefenen op de regering en het opstandige Volksbevrijdingsfront van Tigray, om een einde te maken aan de oorlog die geen van beide partijen wil beëindigen, maar evenmin kan winnen. Diplomaten spreken in het openbaar over sancties en een wapenembargo, om aan te zetten tot onderhandelingen. Binnenskamers hebben ze alle hoop verloren en zijn ze bang dat Ethiopië, zoals Joegoslavië, zal uiteenvallen in de etnische staten waaruit zijn federatie bestaat. Velen vrezen dat het conflict de grenzen oversteekt, en Somalië en het tot coups geneigde Soedan zal betrekken bij een oorlog, die eerder al troepen uit Eritrea heeft meegesleept.

Kwetsbare landen

Ethiopië is niet de enige Afrikaanse brandhaard die in 2022 de aandacht van de wereld trekt. De Amerikaanse denktank Fund for Peace stelt de Fragile States Index samen, een lijst van de kwetsbaarste vijftien landen. Op vier na liggen ze allemaal in Sub-Saharaans Afrika. Er zijn enkele lang geplaagde landen bij. Zuid-Soedan verkeert al bijna het hele decennium sinds zijn ontstaan in oorlog. De Centraal-Afrikaanse Republiek wordt grotendeels bijeengehouden door een vredesmacht van de Verenigde Naties. En in Somalië controleren de jihadisten van Al Shabaab het grootste deel van het platteland. Na vijftien jaar staatsvorming dreigt het land weer in een burgeroorlog weg te zinken door de machtsgreep van president Mohamed Abdullahi Mohamed.

Even verontrustend is de langzame ineenstorting van staten in de Sahel, een strook woestijn met struikgewas ten zuiden van de Sahara, en de verspreiding van jihadisten uit Mali naar buurlanden als Niger en Burkina Faso. Ondanks het feit dat zijn troepen erin geslaagd zijn jihadistische leiders te doden, wil Frankrijk zijn troepenmacht in de regio afbouwen. Na twee coups in Mali en andere in het nabijgelegen Tsjaad en Guinee ziet het er niet goed uit voor de Sahel.