PRAGMATOPIA

Je begint aan de lectuur met plezierige verwachtingen. Moderne socialisten die teksten schrijven over economie. Dat wekt de appetijt en de hoop op een doorbraak. Berg uw goede vooruitzichten op. Het nieuw economisch contract van de SP is een rood-groen allegaartje. De woorden baden in de utopistische ondergangsstemming van L’Horreur économique van de Franse romancière Viviane Forrester: een felle, emotionele aanklacht tegen de heersende economische elites. Zij schrijft beter over Vincent van Gogh dan over werk en brood. Het succes van het boek is zijn radicaal pessimisme en de aanklacht tegen het verraad van de deskundigen. Negentig procent gevoelens, tien procent hersens. L’Horreur économique is een nachtkastboek van jong en oud links. Lekker gruwelen over die stoute, gevoelloze economie voor de slaap overwint.

Economie op mensenmaat van de SP is saaier en gemelijker van stijl. De SP’ers liggen in een knoop. Kiezen tussen marktsocialisme en staatssocialisme blijft voor hen zeer moeilijk. Je leest zinnen die kiezen voor het eerste, je leest zinnen die zweren bij het tweede. Dit is geen tekst voor een naderende paarse coalitie in België of in Vlaanderen. Hij is wel geschikt om het huidige arbeideristische front van CVP-SP-ACV-ABVV fundament te blijven geven. (Weliswaar zijn we niet zo naiëf om te denken dat leerstellige teksten Belgische coalities verhinderen, daarvoor zijn veel van onze toppolitici te berekend en beginselloos).

Verworpenen der aarde heeft België niet meer. Werklozen en kansarmen zijn niet benijdbaar, maar hun lot is door de sociale voorzieningen draagbaar. Dat draagbare lot is geen ideaal en geen eindpunt. Steuntrekkers en marginalen aan de slag krijgen, is het oogmerk van de hele samenleving (ook van ondernemers en hun organisaties) en wat dat betreft, rijpen de geesten in traditionele anti-ondernemerskringen. Economie op mensenmaat is een halfgeslaagd voorbeeld. Uit de tekst spreekt een weifelende aanvaarding van de markt, uit de tekst spreekt enige sympathie voor ondernemende mensen, uit de tekst spreekt aanvaarding van de liberalisering van bepaalde sectoren (telefonie, energieproductie), uit de tekst spreekt begrip voor aspecten van de globalisering. Het sleutelwoord evenwel is: maakbaarheid. Problemen zijn geen problemen, problemen zijn vraagstukken en vraagstukken zijn oplosbaar door knappe technocraten. Op voorwaarde dat die technocraten de weerbarstige, anarchistische burger en zijn pomperijen in het gareel krijgen. Toezichter van de maakbaarheid is de overheid en alles wat de overheid heeft gecreëerd. Bijvoorbeeld, de Gimv. Ver van ons om de Gimv pietluttig te vinden. De overheidsholding doet goed werk, maar verricht dat goede werk naast het goede werk van een resem andere financiële instellingen en individuen. De SP prijst de Gimv, maar zegt geen woord over of kent geen woord van de veelvormige werkelijkheid van het Belgische economische en financiële leven. De Gimv is knap én een randverschijnsel. Zonder de Gimv worden geen honderd jobs minder geschapen.

Economie op mensenmaat is een onderonsje tussen beroepspolitici, partijstudaxen en militanten en mist de confrontatie met de ondernemers, de starters, de cyber-ondernemers, de Richard Bransons van Vlaanderen. Wedden dat Gerard Van Acker, socialist, humanist en – als Gimv-baas – ondernemer, geen 10 minuten betrokken was bij dat economisch contract. Terreinkennis hebben de SP’ers niet. Voor hen is het bedrijfsleven een vreemde wereld en de eigen mensen die er zich in wagen worden met de nek bekeken. Indien de weinige Gerard Van Ackers waarop de SP kan terugvallen voor vol zouden zijn aanvaard, dan was Economie op mensenmaat minder verkrampt geweest. Ondernemen en economie is geen synoniem. De motor van de economie, van jobs en van groei is de vrije, minimaal gefiscaliseerde, ondernemende mens – en niet een clan van ambtenaren, van regelnichten die onder de leiding van een regering zich ontfermt over de burger: zonder schoonmoederen worden Vlaamse socialisten in-triest.

Wie serieuze teksten wil lezen over socialisme en economie en samenleving vandaag, moet niet op bezoek bij de SP, maar op consult bij New Labour, of bij haar favoriete denktanks Demos of het Institute for Public Policy Research ( IPPR) en hun liefde-haatverhouding met het Thatcheriaanse Brittannië. Die kiezen voor een los marktsocialisme, voor het afscheid van het administratieve centralisme, voor de relaxe beschouwing van de globale economie en de delokalisering, voor het afzweren van de aangekweekte achterdocht tegen kruideniers, makelaars, huiseigenaren, beleggers, stroomverdelers, watermanagers, bio-industriëlen, bedenkers van nieuwe spaarproducten. De socialisten van Tony Blair bouwen een pragmatopia. De Brit koerst af op een sociaal-liberale politiek die opnieuw aansluiting vindt bij de traditie van de Lib-Labs in 1906-1914, een coalitie van werkliedenleiders en sociaalvoelende liberalen met respect voor marktkrachten en gemeenschapsgeest tussen alle lagen van de bevolking. De volgelingen van Louis Tobback, een Vlaamse Old Labourite, hebben geen pragmatopia in de schuif. Laat de SP naasten door Tony Blair.

FRANS CROLS