‘Politieke stabiliteit is cruciaal voor economische groei’

Patrick Claerhout
Patrick Claerhout redacteur bij Trends

Een stabiele politieke omgeving is noodzakelijk om het vertrouwen van de consumenten te herstellen en de economie te laten groeien. Zowel in Europa als in België. Dat zegt minister van Financiën Koen Geens aan de vooravond van 2014, een verkiezingsjaar bij uitstek.

Enkele onderdrukte geeuwen, een kop koffie, een boterham met abrikozenconfituur, en enkele snedige vragen. Meer heeft minister van Financiën Koen Geens (CD&V, 55) niet nodig om, na een korte nacht door de onderhandelingen over de Europese bankenunie, zijn scherpe analytische vermogen terug te vinden. “U vraagt mij hoe de wereld in 2014 eruit zal zien. Ik ben geen waarzegger, maar ik denk dat alles zal afhangen van de mate waarin het politiek een goed jaar wordt.”

Zegt u dat omdat er in 2014 verkiezingen zijn in België?

KOEN GEENS. “Neen, het is een bekommernis die wereldwijd geldt. Zowel in de Verenigde Staten, Europa, België als Vlaanderen zal veel afhangen van de politiek. Slagen de politici erin een stabiel evenwicht te vinden en een politieke dynamiek te ontwikkelen, of lukt dat niet? Dat is van cruciaal belang. Overal in de wereld zie je momenteel een politieke versplintering, en versplintering wakkert de profileringsdrang aan. In de Verenigde Staten trappelt de regering-Obama daardoor ter plaatse. In Europa worden het Europees Parlement en de Europese Commissie na de verkiezingen opnieuw samengesteld. In Frankrijk trekt het Front National van Marine Le Pen heel wat kiezers aan. Als een aantal partijen een anti-Europese coalitie zouden vormen, zal dat de zaken alleen maar bemoeilijken.”

Is het beleid van budgettaire discipline dat Europa voert niet verantwoordelijk voor de opmars van zulke extremistische partijen?

GEENS. “Er is geen alternatief voor dat beleid. Zonder Europa zou de economische situatie van een aantal landen nog veel erger zijn. De macht van de financiële markten is de voorbije decennia alleen maar groter geworden. Zij kunnen individuele landen op de knieën krijgen. Zonder de hulp van Europa was dat ook gebeurd. Misschien heeft Europa de noodlijdende landen te hard geslagen en te weinig gezalfd. Maar slaan moest in elk geval.”

2014 wordt geen gemakkelijk jaar, zegt u. Dat geldt ook voor België?

GEENS. “Ik hoop dat het geen pijnlijk ontwaken wordt na de verkiezingsuitslag. Stel je maar eens voor dat in een land van 11 miljoen inwoners drie totaal verschillende resultaten uit de bus komen. Dan wordt de creativiteit van de politici maximaal op de proef gesteld.”

De economische groei blijft volgend jaar beperkt, zowel in de eurozone als in België. Kunnen we nog lang aanmodderen met die zwakke groeicijfers?

GEENS. “De groei in België wordt geraamd op 1,1 procent in 2014. Dat is te weinig om op middellange termijn de aangroei van de uitgaven te compenseren, zelfs met een heel streng begrotingsbeleid. We hebben dus behoefte aan een hogere economische groei. Als klein land zijn we daarvoor te afhankelijk van de export naar de buurlanden. Structureel zijn we te weinig verbonden met de nieuwe economieën van de groeilanden. Duitsland heeft die switch wel gemaakt. Eigenlijk moet België tegen 2018-2019 over een veel duurzamer economisch model beschikken, als we het hoofd willen bieden aan toekomstige crisissen. We hebben de voorbije jaren bewezen dat onze economie weerbaar is, maar dat is onvoldoende om in de toekomst competitief te blijven.”

Groei is toch vooral een kwestie van vertrouwen van consumenten en ondernemers?

GEENS. “Veel mensen hebben momenteel geld, maar ze consumeren of investeren onvoldoende. Daarvoor heb je vertrouwen nodig. Daar hapert het in België en in heel Europa. De mensen hebben angst. Angst voor de banken, angst voor de pensioenen, ik besef dat dat leeft bij de bevolking. Angst is niet rationeel. Dé maatregelen om hét vertrouwen te herstellen bestaan niet. Maar een coherente, vrij stabiele regering draagt bij tot het vertrouwen.”

De regering-Di Rupo wordt verweten dat ze te weinig gedaan heeft.

GEENS. “In moeilijke omstandigheden zijn we er toch vrij goed in geslaagd belangrijke maatregelen te nemen en een gezond begrotingsbeleid te voeren. België werd in maart nog hard aangepakt door het Internationaal Monetair Fonds en de Europese Commissie, maar nu krijgen we schouderklopjes. Omdat we onze beloftes nagekomen zijn: het begrotingstekort is onder 3 procent en de staatsschuld onder 100 procent van het bbp geduwd. De bevolking weet dat, maar ik ben er zeker van dat we het vertrouwen een extra boost kunnen geven door na de verkiezingen enkele moedige structurele maatregelen te nemen die ons welvaartsmodel duurzaam maken.”

Is het niet het vooruitzicht op zulke maatregelen dat de bevolking beducht en spaarzaam houdt?

GEENS. “Daarom moet je een voldoende lange overgangsperiode inbouwen. Belangrijk is dat de maatregelen genomen worden, en dat er een pad uitgetekend wordt om ze geleidelijk in te voeren. Even belangrijk is dat dit in een goed sociaal klimaat kan gebeuren. Wie pleit voor drastische ingrepen, moet begrijpen dat een slecht sociaal klimaat ook niet bevorderlijk is voor de consumptie en de investeringen. Een shocktherapie is zinloos.”

Welke structurele ingrepen zijn voor u cruciaal?

GEENS. “Ik wil niet aan electoraal opbod doen. Maar de federale overheid heeft de voorbije jaren haar ambtenarenapparaat gereduceerd met 12 procent. Ook de regio’s en de gemeenten werken aan vergelijkbare inspanningen. Dat zijn belangrijke ingrepen. In de sociale zekerheid zijn we erin geslaagd de groeinorm te verminderen en moeten we op termijn de uitgaven nog meer onder controle houden. Dat is noodzakelijk omdat de primaire uitgaven van de federale overheid nu al dalen. Dat betekent dat het staatsapparaat op een zwaar dieet staat en een aantal belangrijke investeringen niet gebeuren. Dat kun je geen jaren volhouden. Ook aan de pensioenleeftijd moeten we iets doen. Ik geloof niet in de fetisj van de verhoging van de pensioenleeftijd. Als we er op termijn in slagen de meeste mensen, afhankelijk van hun beroepssituatie, tot hun 65ste te laten werken, doen we al een heel grote stap. Nu werkt 40 procent van de 55- tot 65-jarigen, maar tien jaar geleden was dat amper 25 procent. We gaan er dus op vooruit, maar zo’n proces gaat geleidelijk. Rustig maar vastberaden de bocht nemen, daar geloof ik in.”

Moet de vennootschapsbelasting niet naar beneden?

GEENS. “Een grote tariefverlaging tot 20 procent en het schrappen van alle aftrekposten zou voor bepaalde ondernemingen gunstig zijn, in het algemeen de kmo’s. Maar de meeste grote bedrijven hebben baat bij het huidige systeem. Daarom wil Voka de keuzemogelijkheid openhouden. Maar dat ligt budgettair niet gemakkelijk, want het zou de overheid flink wat geld kosten. Bovendien zal een hervorming van de vennootschapsbelasting niet volstaan om de economie opnieuw op gang te krijgen.”

Waarom was het zo belangrijk om de staatsschuld onder 100 procent van het bbp te duwen? U werd beschuldigd van cijferfetisjisme.

GEENS. “Van de 104 miljard euro belastingen die België jaarlijks int, gaat er 12 miljard naar renteafbetalingen. Elke rentestijging vreet geld. Daarom vind ik dat we er alles aan moeten doen om niet in het vizier van de financiële markten te lopen. Met het niveau van staatsschuld dat België heeft, kunnen we ons dat niet veroorloven. Hoe symbolisch die 100 procent ook moge lijken, het is belangrijk dat we onder die drempel gaan, als signaal dat België de nodige begrotingsdiscipline kan opbrengen en op de goede weg is.”

U moet van Europa de staatsschuld in twintig jaar afbouwen van 100 naar 60 procent van het bbp. Hoe moet België dat doen?

GEENS. “Je kunt denken aan de verkoop van niet-strategische activa, maar zo veel hebben we er niet. In de praktijk zullen we die beweging moeten maken door de tekorten te verminderen. Dat is de enige goede manier. Tegen 2015 willen we het begrotingstekort structureel weggewerkt hebben en tegen 2016 moet de begroting ook nominaal in evenwicht zijn. Dat zijn enorme inspanningen, maar als je de knik in de uitgaven kunt maken, gaat de afbouw van de staatsschuld vlotter. Dat heeft het verleden ons geleerd.”

Moet België zijn aandelen in Belfius en BNP Paribas verkopen?

GEENS. “Wie die oefening maakt, moet zich twee vragen stellen: zijn het strategisch belangrijke activa voor de staat? En kun je ze met rendement verkopen? Persoonlijk denk ik niet dat het de taak van de overheid is om een bank te exploiteren. In de jaren negentig heeft België trouwens al zijn openbare kredietinstellingen verkocht: de ASLK, de NMKN en het Gemeentekrediet. Maar om bijvoorbeeld Belfius met rendement te verkopen, moeten we nog wat geduld oefenen. Het moment is nog lang niet daar.”

Maakt u zich zorgen over de gezondheid van de Belgische banken?

GEENS. “2014 zal uitwijzen hoe gezond onze banken zijn. De ECB zal als nieuwe toezichthouder de balansen testen. En Mario Draghi kennende, zullen die testen heel ernstig zijn. Ik denk dat de resultaten voor België erg zullen meevallen. De kapitaal- en liquiditeitsratio’s zijn vrij goed. Er is ook heel hard gewerkt aan de voorbereiding van die testen, door de Nationale Bank en de instellingen zelf.

“Kijk, de Belgische banken hebben de voorbije jaren misschien geen goed rapport gehaald, maar in Duitsland en Spanje was de schade nog veel groter. Als ook Dexia meevalt, zal de Belgische staatskas niet zo slecht uit de hele bankencrisis komen. Maar ik ben vooral bezorgd over de geringe rendabiliteit van de banken. Een goede bank moet haar rol in de financiering van de reële economie spelen. Vandaag is die connectie met het bedrijfsleven nog niet volledig hersteld.”

Moeten er zwaardere kapitaalbuffers aan de banken worden opgelegd?

GEENS. “Bazel III houdt een belangrijke verstrenging in tegen 2018. Verder moeten we niet gaan. Je moet ook nog investeerders vinden. Als het rendement te laag ligt, wil niemand nog geld in de banken steken. De aandeelhouders hebben behoefte aan wat ademruimte.”

Wordt de wereld een betere plaats in 2014?

GEENS. “Ja, dat denk ik wel. Maar ik ben dan ook een optimist. De kwetsbaarheid van de wereld maakt dat we gedoemd zijn tot solidariteit — op alle vlakken, zowel militair, ecologisch als economisch. Mensen moeten elkaar helpen. Als de Amerikaanse centrale bank haar rentebeleid aanpast, moet ze dat zeer voorzichtig doen, of ze duwt de hele wereld in een crisis. Duitsland moet zijn handelsbalans bijsturen of er komen nefaste onevenwichtigheden. We hangen heel sterk van elkaar af. Groepsegoïsme is in deze tijd niet meer mogelijk. Maar net dat zorgt voor frustraties. Je kunt een probleem niet meer aanpakken door er alleen in te vliegen. Men zou zijn tanden willen laten zien, maar moet de hand reiken. Je moet rekening houden met de anderen, en dat vergt heel veel beschaving en zelfdiscipline van de wereldleiders. Ook in 2014 blijft dat een uitdaging.”

PATRICK CLAERHOUT

“Misschien heeft Europa de noodlijdende landen te hard geslagen en te weinig gezalfd. Maar slaan moest in elk geval”

“Om Belfius met rendement te verkopen, moeten we nog wat geduld oefenen”

“Veel mensen hebben momenteel geld, maar ze consumeren of investeren onvoldoende. Daarvoor heb je vertrouwen nodig”

“We hebben de voorbije jaren bewezen dat onze economie weerbaar is, maar dat is onvoldoende om in de toekomst concurrentieel te blijven”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content