Pedro de dood gaat door

Grieppandemieën zijn opmerkelijke, geregeld weerkerende gebeurtenissen die zich in in twee, soms drie golven over de aarde verspreiden. Ze worden veroorzaakt door een nieuw en besmettelijk virus en worden niet tegengehouden door een beschermende firewall van opgestapelde immuniteit. Het is die universele infectiegevoeligheid die de pandemieën de kracht geeft om door de wereldbevolking te razen. Door het grote aantal mensen dat in korte tijd besmet wordt, zijn pandemieën vernietigend, ook al is het virus zelf geen efficiënte doder.

De pandemie die in 2009 begon, is vanuit minstens één oogpunt uniek. Voorgaande pandemieën verrasten altijd met een plotse explosie van gevallen. Dit keer zaten de wetenschappers klaar, voorbereid door vijf jaar zenuwachtige observatie van het dodelijke vogelgriepvirus. Voor een keer was de wereld alert, voorbereid en waarschijnlijk meer bevreesd dan nodig was.

Is de wetenschap klaar als de pandemie zich verder verspreidt? Het is moeilijk om voorspellingen te maken, maar de wijze waarop eerdere pandemieën zich gedroegen, levert wel enkele basisregels op. Omdat de pandemie van 2009 zich het eerst verspreidde in landen met goede bewakings- en meldingssystemen begint het jaar met een redelijke kennis van het virus en het ziektebeeld dat het kan veroorzaken.

Het patroon dat zich tijdens de tweede helft van 2009 aftekende, houdt aan. In de meeste gevallen zijn er onschuldige symptomen, gevolgd door een snel en volledig herstel. Het virus treft vooral jongeren. Scholen en andere instellingen, zoals militaire kazernes, vergroten de plaatselijke overdracht. Vervolgens verspreidt de ziekte zich in de ruimere gemeenschap. De zwakke bejaarden, die 90 procent van de zware en dodelijke gevallen uitmaken bij de seizoensgriep, blijven grotendeels gespaard, zeker in de vroege fase van de tweede golf.

Echt ernstige gevallen zullen uitzonderlijk zijn, maar zwangere vrouwen lopen wel een verhoogd risico, net als mensen die lijden aan een waaier van onderliggende aandoeningen zoals astma, diabetes en hart- en vaatziekten. Een hoog aantal ernstige gevallen komt voor bij zwaarlijvigheid, meer bepaald bij morbide obesitas. Wetenschappers doen verwoede pogingen om de reden daarvan te achterhalen. Het virus doodt, maar niet zoals de moordende pandemie van 1918, die wereldwijd 50 miljoen mensenlevens eiste. Voorspellingen van het aantal sterfgevallen en van de economische verliezen, het zou gaan om 3 biljoen dollar, lijken schromelijk overdreven.

De pandemie zal niet tegelijk alle delen van de wereld of zelfs alle delen van een land treffen. De ontwrichting zal abrupt en acuut zijn, maar gelukkig ook van korte duur en ze zal vooral gevoeld worden als scholen, kantoren en openbare diensten een hoge graad van absenteïsme vertonen. Het ergste is gewoonlijk voorbij na vier tot zes weken. Gebieden of bevolkingsgroepen die tijdens de eerste golf gespaard bleven, vormen kwetsbare doelwitten als het virus terugkeert.

Naarmate de pandemie terrein wint in de winter, eerst in het noordelijk halfrond, later in het zuiden, wordt dat grotendeels geruststellend plaatje ondermijnd door extremen. Het aantal infecties zal exponentieel stijgen en er zullen geweldige verschillen op de voorgrond treden. In de reikwijdte van de ziekte, de toegankelijkheid tot vaccins, het reactievermogen en de impact.

De meeste patiënten hebben geen enkele medische verzorging nodig, maar een kleine subgroep wordt zo snel zo ziek dat haar leven afhangt van een uiterst gespecialiseerde behandeling in een intensivecareafdeling. Het gaat om kleine aantallen, maar de druk van personeel, uitrusting, bevoorrading en dure verblijven in het ziekenhuis zal enorm zijn. Mogelijk haalt dat de trekker over voor de ontwrichting van de gezondheidszorg. In vele ontwikkelingslanden, waar het verzorgingssysteem zwak is, sterven de meeste van die patiënten.

De aanvoer van vaccins zal schromelijk ontoereikend zijn. Omdat het niet zo eenvoudig is om de wereldwijde capaciteit op te voeren, zal de wereld uiteindelijk enkele miljarden dosissen te kort komen. De verdeling van de vaccins in de verschillende landen zal uiterst ongelijk zijn omdat vermogende landen het grootste deel van de productie ver op voorhand gereserveerd hebben. Sommige zullen genoeg hebben om hun hele bevolking te dekken. In de rest van de wereld zullen de vaccinschenkingen van de WHO, goed voor 200 miljoen dosissen, nauwelijks volstaan om de verpleegkundigen te beschermen.

Bovenal brengt een wereldomvattende gebeurtenis als deze de gevolgen aan het licht van decennia onvermogen om op passende wijze te investeren in basisgezondheidszorg en infrastructuur in de ontwikkelingslanden. Hetzelfde virus dat een beheersbare verstoring veroorzaakt in rijke landen, zal een verwoestende impact hebben in landen met te weinig gezondheidsvoorzieningen, geen regelmatige aanvoer van essentiële geneesmiddelen, weinig diagnose- en laboratoriumcapaciteit en een enorm grote bevolking die geen toegang heeft tot veilig water en sanitaire voorzieningen.

DE AUTEUR IS DIRECTEUR-GENERAAL VAN DE WERELDGEZONDHEIDSORGANISATIE.

Margaret Chan De eerste pandemie van de 21ste eeuw brengt grote verschillen tussen rijk en arm aan het licht.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content