Ossobuco met friet

De Belgische beroepsrenners rijden er op 23 juni hun nationaal kampioenschap : Chapelle-lez-Herlaimont. Intussen trachten de bewoners, de Tchats, kleinkinderen van Siciliaanse immigranten en uitgeweken Vlamingen, te overleven. Veertig procent van hen is werkloos, één op twee leeft van een uitkering. En toch oogt Chapelle, het sociaal en economisch labo van de PS, “rijk”.

“J e fais des cadeaux. Wie jobs brengt, krijgt al wat ik kan geven,” zegt Patrick Moriau (47j.), PS-burgemeester van Chapelle-lez-Herlaimont, tussen La Louvière en Charleroi. Vorige week woensdag tekende hij een contract met de Waals-Brabantse vuurwerkmaker Van Cleemput (in 1994 1 miljoen frank verlies op 47 miljoen omzet). Van Cleemput, onlangs eigenaar geworden van de Franse concurrent Ruggieri, krijgt, als eersteling op de nieuwe kmo-zone in Chapelle, tot diep in de 21ste eeuw, 2 hectare in erfpacht. Tegen 2000 frank per maand. “Bijna gratis,” weet Moriau, “maar er komen 30 jobs. Ik wil jobs, geen magazijnen.”

ZONDER ARBEIDERS.

“Er zijn hier geen arbeiders meer,” heet het in het Maison du Peuple. Chapelle en zijn 15.000 inwoners, de Tchats, halen zelden het nieuws. Ja, onlangs lekte er nog een ondergrondse benzinetank tot in alle kelders van de rue Berger. Maar vroeger haalde Chapelle, in 1977 gefusioneerd met Godarville en Piéton, geregeld de headlines. In de nacht van 26 januari 1995 werd de villa van Richard Carlier, Henegouws deputé én godfather van de Karolingische PS, beschoten met een riotgun. In 1995 zat Carlier al anderhalve maand preventief in de cel ; verdacht van zwarte kassen bij de IOS, de intercommunale voor sociale werken van Charleroi én betrokken bij het omleiden van subsidies. Met 20 miljoen frank van de provincie, bestemd voor de bouw van parkings, kreeg Chapelle een nieuw voetbalterrein. Het leek een familiezaak ; temeer daar mevrouw Carlier, Anne Triau, al jaren de PS-burgemeester was van… Chapelle. Toen al wisten de Tchats dat het met le vieu PS gedaan was. Le scandale politico-financier van het duo Carlier-Triau zou de PS in Chapelle electoraal vermorzelen.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 10 oktober 1994 nam een eenheidslijst van christen-democraten, liberalen én groenen het op tegen de PS. Het werd een nooit geziene, historische overwinning. Voor de PS die 65 % van de stemmen wegkaapte.

” Le socialisme nouveau était arrivé,” analyseert een eensluidende toog vandaag in café Hotel de Ville. Dat heeft zoals alle cafés, bistrots en pubs in Chapelle massa klandizie. Van ‘s morgens tot ‘s avonds speelt het sociale leven zich af rond de togen. Het verleden is hét gespreksonderwerp : de nog actieve mijnen, le boulot bij Cockerill Sambre (Charleroi), bij Usines Boël (La Louvière), bij British Leyland in het Seneffe van burgemeester Philippe Busquin (PS). Vergane glorie. Cockerill heeft nog 12.000 mensen ; in 1983 waren er dat 22.300. Boël telt nog amper 1700 koppen, BL telde eind de jaren tachtig 8000 mensen ; nu nog 30.

BANALITEIT.

De gevolgen zijn desastreus. Op 15.000 Tchats zijn er meer dan 2000 werkloos, 40,5 % van de actieven zit zonder werk, meer dan 50 % leeft van den dop, het OCMW of het (brug-)pensioen. Chapelle offreert 530 jobs, twee derden in dienst van de gemeente, de provincie of La Poste. Amper één op zeven Tchats heeft vast werk en de drugs rukken er op. Begin ’95 werd een adolescent gepakt met, in zijn broekzak, enkele shots heroïne én 800.000 frank cash. “Terrible,” menen les citoyens. Dat een gekend slager onlangs een mes in zijn echtgenote plofte, lijkt hen dan weer een banaliteit. ” Ils aimaient tous les deux la bière,” klinkt het vergoeilijkend. “Drinken is hier een sociaal aanvaarde plaag. Vroeger zag je les camarades in de mijn of op fabriek ; nu op café,” analyseert Tony Santocono (46j.), een aan de ULB afgestudeerde socioloog, die Brussel weer ruilde voor “zijn” Chapelle. Hij is er nu cultuurambtenaar. In Chapelle heeft een kwart van de inwoners de Italiaanse nationaliteit ; de helft een Italiaanse naam. De andere helft heeft Vlaamse roots en Van‘s en De‘s in hun familienaam. Vlamingen en Italianen vonden Chapelle ooit om den brode. Fabienne Platteborze, die eerstdaags trouwt, draagt de reden waarom haar voorvaderen lang geleden Vlaanderen achter zich lieten, voor altijd gebeiteld in haar familienaam.

IN DE KAMPEN.

Tony Santocono, in 1950 geboren in Villarossa (Sicilië), kwam in 1952 aan in Chapelle. Zijn vader, Mariano, werkte toen al in de mijn van Morlanwelz. De Italianen waren 50 jaar geleden via bilaterale akkoorden tussen België en Italië naar hier gehaald omdat Duitse krijgsgevangenen stopten met kool delven en de Belgen het niet wilden doen. Ze woonden er, bij gebrek aan woningen, in de kampen waar de Duitsers tijdens Wereldoorlog II hun gevangenen vasthielden. In Chapelle vonden de families van de Siciliaanse dorpen Calachibetta en Santa Elisabetta mekaar terug.

In Camp 1 van Chapelle zou enkele jaren later ene Elio Di Rupo worden geboren, momenteel PS-vice-premier in de regering Jean-Luc Dehaene (CVP). “Elio was één van mijn speelkameraden,” weet Tony Santocono. Ze zaten meer dan eens op de train des Italiens de trein die vanuit Morlanwelz in één ruk gedurende twee dagen en nachten tot in puntje Sicilië rijdt. Zegt Santocono : “In de jaren ’60 beseften onze vaders dat ze hier nooit echt fortuin zouden maken. Sindsdien gingen we, als we naar Sicilië trokken, niet langer naar huis, maar op vakantie. Terug thuis in Chapelle werden wij, hun kinderen, hun toekomst. De universiteit werd het nieuwe doel.”

Di Rupo ging studeren, Santocono ook. De meesten van hun vrienden kozen voor het vlugge gewin : de mijn, het staalbedrijf of een aannemer. Vandaag stempelen ze. Ze leven van een uitkering of beginnen een entreprise. Ze worden kapper, openen een restaurant, worden aannemer of verbouwen wijn. “Vroeger,” weet Santocono, “telde een bouwwerf hier zes Italianen en één Belgische ploegbaas ; nu één Italiaanse ploegbaas en een paar Belgische manoeuvres.”

En gebouwd wordt er in Chapelle ; allesbehalve arbeidershuisjes én vooral door Italo-Tchats. Terwijl de Van’s en de De’s hun werkloosheid proberen te verdrinken, timmeren de di’s er zich een weg uit. ” Les Italiens teren op een traditioneel sterke familieband. We blijven mekaar helpen, ook financieel. Dat zit in ons bloed,” getuigt Santocono.

DE CHEF.

” La culture ossobuco-frites,” bestempelt burgemeester Moriau de mentaliteit van zijn Tchats. Moriau, een onderwijzer uit Chapelle, is niet alleen burgemeester van Chappelle, maar sinds kort ook volksvertegenwoordiger én voorzitter van de machtige Karolingische PS-federatie. ” Patrick est le chef. Le seul, l’unique,” zo wordt voor zeker verklaard in Hotel de Ville. Moriaus gemeentelijk beleid met als motto : emploi, sécurité et cohésion sociale is binnen de PS op amper één jaar tijd uitgegroeid tot hét voorbeeld.

Toen Moriau op 6 januari 1995 officieel als burgemeester aantrad, bombardeerde hij zijn Chapelle meteen tot een economisch en sociaal laboratorium. “Werk,” decreteert Moriau, “is een economische, maar ook een sociale activiteit.” Vanuit die filosofie opereert hij. Ook al trok hij meteen de gemeentelijke personenbelasting op van 6 naar 8 % ; de opcentiemen van 1900 naar 2500 punten. En ordonneerde hij twee taxes pour les riches : één op tweede verblijven, één op zwembaden. In 1995 realiseerde Chapelle op 325 miljoen een bonus van 8,5 miljoen ; dit jaar wordt 12 miljoen overschot geraamd op 365 miljoen. Er komen dus mogelijkheden, ook al omdat Moriau meesterlijk subsidies vergaart.

Sinds zijn aantreden zijn er, via gemeentelijke vzw’s, al het equivalent van 150 voltijdse jobs gecreeërd. Chapelle is gebombardeerd tot hét sociaal en economisch labo van de PS. Als pilootgemeente voor een studie rond cartografie, vangt Chapelle 2 miljoen subsidies. Een studie rond mobiliteit levert de gemeente 3 miljoen én 2 jobs op, voor een project omtrent veiligheid rond scholen ontvangt Moriau 1,5 miljoen. Zeven werklozen regelen, voor 8000 frank extra in de maand, drie keer per dag het verkeer aan de scholen. “Geen echt werk ?” grijnst Moriau. “Het gaat niet om het statuut, wel om de menselijke waardigheid, la dignité ; weer iets te betekenen in de samenleving. Voor 7 jobs waren 114 kandidaten. Werk is een middel ; een job fungeert als sociale band die de mensen moet behoeden voor alcohol en marginaliteit. Als burgemeester moet ik geen jobs creëren ; wel zorgen voor la cohésion sociale. Maar jobs zijn natuurlijk mooi meegenomen.”

RESULTATEN.

En Moriau kan, na één jaar, resultaten voorleggen. Volgens de regionale norm zou Chapelle 160 OCMW-steuntrekkers moeten tellen ; het zijn er nog 65. Armoede is in Chapelle een zaak van de voorbije vijf jaar. Eind de jaren ’80 werd de werkloosheid nog opgevangen door de overheid. De gemeente, La Poste en la province zijn Chapelles grootste en veruit enige werkgevers ; maar nu zit ook daar de klad in. Werkloosheid treft vooral jongeren. Eén op twee Tchats, jonger dan 25, zit zonder boulot. En zwartwerk is er ook al niet meer. Vorig decennium werkten massa’s Tchats voor Salvatore Allatta, dé koppelbaas van le Centre. Vandaag staat hij terecht in Brussel. “We moeten kleinschalig,” meent Moriau. “De golden sixties brachten overal een maison de la culture. Nu, in de crisis, moeten er maisons de la solidarité komen.”

Zoals in Chapelle. Op 8 juli bezoekt koning Albert er het één jaar oude maison de la solidarité, een timmeratelier waar steuntrekkers en werklozen tweedehandse meubels herstellen. Het atelier tekende zopas een contract met een Roemeense afnemer. “Dit is het embryo van een sociale economie,” weet Moriau, die er nu al twee Tchats permanent tewerkstelt. In het ex-spoorstation van Godarville, van de SNCB gekocht voor een symbolische 1 miljoen, start een hotel social voor daklozenopvang én goed voor twee jobs. Het geld daarvoor komt, onder meer van een taxe op bank- en broodautomaten. Moriau hief 100.000 frank op elke Mister Cash in zijn gemeente. “Die automaten vernietigen jobs,” weet Moriau. “De taks is jaarlijks goed voor 1 miljoen. Wie werk creëert, hoeft de taks niet te betalen.”

Het lokale Shell-tankstation heeft de boodschap begrepen : het neemt vanaf 1 augustus een pompbediende in dienst. “Shell is zijn taks kwijt, ik ben tevreden én er heeft weer een Tchat werk,” weet Moriau. “We hebben veel te lang een reflexe des riches gehad. Heel Wallonië telt 15 % televisietoestellen mét afstandsbediening ; in onze regio is dat 35 %. Iedereen koopt hier nu een cd-rom met de belofte hem later, wanneer ze werk hebben, te betalen. Dat kan niet langer. In de jaren ’50 waren wij na Groot-Brittannië de rijkste regio van Europa ; vandaag halen we een gemiddeld inkomen van 77 % van het gemiddelde Europees inkomen. Deze regio is in mutatie ; de PS dus ook.”

“Op 23 juni hoopt Moriau dat België zijn gemeente ontdekt. Rapide Binche, de wielerclub uit het nabijgelegen Binche, organiseert dit jaar het wielerkampioenschap. Binche kon de 325.000 frank die de wielerclub vroeg, niet ophoesten. Dus toverde Moriau prompt 500.000 frank uit zijn gemeentezak. “Chapelle krijgt alle camera’s van België op zich. De koers komt naar onze gemeente dankzij de taks op de bankautomaten. Als er daardoor ook maar één ondernemer Chapelle ontdekt, heb ik mijn werk gedaan, lacht Moriau.”

RON HERMANS

PATRICK MORIAU (PS) Wie hier jobs creëert, kan op cadeautjes rekenen.

TONY SANTOCONO Wij teren op een sterke familieband.